Γεωργικές εργασίες (Μαρία Ι. Σαράφη)

Αφηγήτρια: Μαρία Ι. Σαράφη
Καταγραφή: Γιάννης Δ. Σαράφης
Τόπος: Άγιος Πρόδρομος
Ημερομηνία: 14/11/2004

Εγκαινιάζουμε λοιπόν το συγκεκριμένο θέμα μας με μία αφήγηση της συγχωρεμένης μου γιαγιάς Μαρίας Ι. Σαράφη, για τις γεωργικές εργασίες στο χωριό. Τα γεγονότα που εξιστορούνται αναφέρονται στην περίοδο πριν και μετά το 1946, έτος κατά το οποίο ήρθε από την Γαλάτιστα στον Άγιο Πρόδρομο ως νύφη.

----------------------------------------------------------------------------------------

- Πού αλωνίζατε στο χωριό;

- Δεν αλουνίζαμι ιμείς. Είχι ένα αλών', αλλά ήρταν οι μηχανές ύστιρα κι τα αλών'ζαν τα διμάτια.

- Εδώ πώς αλώνιζαν παλιά;

- Αλών'ζαν σαπάν' στ' άλλα τα Σαραφάδ'κα¹.

- Κιαπέρα;

- Κιαπέρα. Με τ'ς αδουκάνις².

- Δεν πρόλαβες δηλαδή εσύ αλώνισμα στο χωριό;

- Δεν πρόλαβα³.

- Στη Γαλάτιστα όμως είχατε εσείς...

- Είχαμε.

- Και πώς αλωνίζατε; Πώς τα 'φκιαναν δεμάτια;

- Διμάτια τα 'φκιαναν μες τα χουράφια. Θέρ'ζαν καμπόσου, του_μάζουνάμι έτσ', το_παιρνάμι ύστιρα κι το έφκιανι διμάτι η παππούς⁴. Το_πάινάμι... τα δρουμιά⁵ τα 'λιγαν.

- Μετά τι τα 'φκιαναν τα δεμάτια; Τα κρατούσαν στα σπίτια;

- Τα_πήγαινάμι στ' αλών', κι τα 'φκιαναν, τα στοίβιαζαν, τα 'καναν... θυμωνές τα 'λεγαν. Κι ύστιρα τα φέρναμε απού 'κει κι τα ρίχναμι μέσα στου αλών' κι μι τα δουκράνια⁶ - δουκράνια είχι τέτοια - δουκράνις τ'_ανικάτουνάμι τα διμάτια, κι τ’ αλών'ζαμι τώρα όλα αυτά. Κι ύστιρα με τ'ς αδουκάνις έσπαναν οι καλαμές. Αλλιώς δε γίνουνταν ψ'λό.

- Για να βγει το στάρι;

- Για να βγει του στάρ’. Ύστιρα του_μάζουνάμι μες σ' ένα μακρύ... τώρα λαμνί⁷ το 'λιγαν. Του_μάζουνάμι κι του λιχνούσαμι όταν σ'κώνουνταν αέρας, κι αλλού πάινι του άχυρου κι αλλού του στάρ'.

- Έμενε το στάρι κάτω;

- Το στάρ' έμινι κάτου, τ' άχυρου έφευγι λίγου παραπέρα. Κείνα τα χρόνια μι τ' αλώνια. Ύστιρα βγήκαν οι κουμπίνις⁸.

- Και το όργωμα;

- Του όργουμα μι τα βόδια.

- Είχατε βόδια;

- Είχαμι βόδια. Ύστιρα η παππούς⁹ είχι φουράδις. Είχαμι δυο φουράδις κι κάνα χουράφ’. Νοίκιαζάμι χουράφια ξένα, δεν είχαμι ιμείς πουλλά χουράφια. Ήταν όλο κάτ' φτηνά χουράφια, δεν ήταν τόσο καλά. Δεν έβγαζαν πουλύ... γεννήματα. Ίσα-ίσα για τ' αντίσπορα¹⁰ που πληρώναμι.

- Είχε παλιά και ξύλινο αλέτρι ή ήταν σιδερένιο;

- Είχι κι ξύλινο, αλλά ήταν… απού δέντρο ήταν, αλλά είχαν αλλιώτ'κο υνί. Κι στου σιδηρένιου του αλέτρ' έβαζαν ένα άλλου, τα πάιναν στου χαλκιά¹¹ κι τα έφκιανι για να κόβ’ν τα χουρτάρια.

- Και οι πατόζες¹² πιο παλιά ήταν;

- Πιο μετά ήταν. Μ’ ικείνα αλών'ζαν τα διμάτια, με τ'ς πατόζις.

- Και πότε έσπερναν τα στάρια; Τώρα τέτοια εποχή;

- Απ' τον Ουκτώμβριου άρχιζαν, ιμείς απ' του Δικέμβριου για... μι του χέρ' έπιρναν του στάρ' κι το 'ριχναν... είχαν ένα ντουρβά¹³ κι πιρπατούσαν-πιρπατούσαν κι έριχναν-έριχναν. Ύστιρα του πιρνούσι μι τ' αλέτρ' κι σκέπαζι.

- Είχε μύλους τότε για να αλέθουν τα στάρια;

- Είχι νερόμυλ'.

- Πού ήταν;

- Είχι στουν Άγιου-Πρόδρουμου έναν.

- Ποιος τον είχε αυτόν;

- Ήταν Μαυρογιάνν'ς. Η παππούς η Σαραφιανός¹⁴.

- Πατέρας του μπάρμπα-Άγγελου ήταν αυτός;

- Πατέρας τ'. Είχι του νιρόμ'λο.

---------------------------------------------------------------------------------------

1. Τα "Σαραφάδ'κα τ' αλώνια"΄βρίσκονταν όπου η δεξαμενή ύδρευσης, βόρεια της οικίας Αθαν. Μαντζούκα.

2. Οι αδοκάνες ήταν χοντρές κυρτές σανίδες, ενωμένες μεταξύ τους, οι οποίες κατά διαστήματα είχαν επάνω τους σφηνωμένες μακριές και κοφτερές πέτρες. Οι αδοκάνες ζεύονταν σε ένα ζευγάρι βοδιών (ή αλόγων, όσοι διέθεταν την "πολυτέλεια") και περνώντας επάνω από τα στάχυα που ήταν απλωμένα στο αλώνι, έκοβαν τον καρπό.

3. Η αφηγήτρια αναφέρει ότι δεν πρόλαβε στον Άγιο Πρόδρομο (παραδοσιακό) αλώνισμα, αλλά μάλλον η διαδικασία αυτή πρέπει να είχε συνεχιστεί μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 50'.
4. Αναφέρεται στον πατέρα της Γεώργιο Καζλάρη.

5. Τα δρουμιά ήταν η σειρά, ο δρόμος που σχημάτιζαν τα χειρόβουλα, που άφηναν οι θεριστές προχωρώντας.

6. Τα δουκράνια ή δικράνια ήταν χειροποίητα εργαλεία από ξύλο, παρόμοια με τις τσουγκράνες.

7. Σωρός από γεννήματα, αλωνισμένα και έτοιμα για λίχνισμα.

8. Οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές.

9. Πλέον αναφέρεται στον σύζυγό της, Ιωάννη Δ. Σαράφη, τον παππού μου.

10. Εκείνη την εποχή συνήθως δεν δινόταν ως ενοίκιο μετρητά, αλλά ο ενοικιαστής πλήρωνε στον ιδιοκτήτη τα αντίσπορα, δηλαδή ορισμένη ποσότητα από τα γεννήματα που έβγαζε ετησίως.

11. Χαλκιάδες ονομάζονταν οι σιδεράδες.

12. Οι πατόζες ήταν εξελιγμένα μηχανήματα αλωνίσματος. Έπαιρναν κίνηση με ιμάντες από τρακτέρ. Η τροφοδοσία με τα δεμάτια γινόταν χειροκίνητα και από κάτω έβγαινε το καθαρό στάρι.

13. Ο ντουρβάς ήταν μάλλινη τσάντα μεταφοράς. Χρησιμοποιούνταν επίσης και από τους βοσκούς.14. Σαραφιανός Στ. Μαυρογιάννης.