Ολύνθιος ποταμός. Για την ακρίβεια πρόκειται για χείμαρρο και όχι για ποτάμι, μια και στερεύει για αρκετούς μήνες τον χρόνο. Πηγάζει από την περιοχή μεταξύ Δουμπιών και Γαλάτιστας, διαρρέει την περιοχή Αγίου Προδρόμου, Παλαιοκάστρου και Πολυγύρου (όπου ενώνεται με άλλους χείμαρρους και ρυάκια), περνάει πλησίον της Ν. Ολύνθου και καταλήγει στον Τορωναίο Κόλπο, κοντά στον Άγιο Μάμαντα.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση (μάλλον δικαιολογημένα) για την μόλυνση του χειμάρρου από τα αστικά λύματα του Πολυγύρου, από ελαιολύματα και σκουπίδια, για την κατασκευή φράγματος για την αρδευτική αξιοποίηση των υδάτων κτλ. Το όνομα Ολύνθιος στην τοπική κοινωνία είναι λίγο ως πολύ γνωστό. Αυτό που δεν είναι γνωστό, είναι ότι ο χείμαρρος δεν λέγονταν πάντα έτσι. Αλλά ας αναφέρουμε κάποια πράγματα, τα οποία νομίζω είναι πολύ σημαντικά.
Όπως έχουμε ήδη πει, ο χείμαρρος στο νότιο τμήμα του, περνάει δίπλα από την Ν. Όλυνθο. Η Ν. Όλυνθος ιδρύθηκε από πρόσφυγες από την Αν. Θράκη και την Μ. Ασία που εκδιώχθηκαν από τις πατρογονικές τους εστίες. Παλαιότερα στην θέση που βρίσκεται σήμερα ο συγκεκριμένος οικισμός, υπήρχε το χωριό Μυριόφυτο (τουρ. Mıryofıta). Κατά καιρούς υπήρξε τούρκικο τσιφλίκι και μετόχι του Αγίου Όρους. Από την βυζαντινή ακόμη εποχή αναφέρεται ως Μυριόφυτον.
Στην περιοχή κατά την αρχαιότητα, βρισκόταν η σημαντική αρχαία πόλη Όλυνθος. Ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος αναφέρει ότι η πόλη ιδρύθηκε από το θρακικό φύλο των Βοττιαίων τον 7ο αι. π.Χ., όταν αυτοί εκδιώχθηκαν από τους Μακεδόνες και εγκατέλειψαν την Ημαθία. Από τον 6ο αι. π.Χ. η πόλη ήταν φόρου υποτελής στους Πέρσες. Το 479 π.Χ. ο Πέρσης στρατηγός Αρτάβαζος, φοβούμενος αποστασία της πόλης, σφάζει τους κατοίκους της, την καταστρέφει συθέμελα και την δίνει στους Χαλκιδείς των πέριξ. Αργότερα εισέρχεται στην Αθηναϊκή Συμμαχία και το 432 π.Χ. γίνεται έδρα του λεγόμενου Κοινού των Χαλκιδέων, με αποτέλεσμα να εγκατασταθούν στην πόλη Χαλκιδείς των γύρω οικισμών.
Το επόμενο διάστημα και κατά την διάρκεια των Πελοποννησιακών πολέμων, η πόλη “φλερτάρει” πότε με τους Αθηναίους, πότε με τους Σπαρτιάτες και πότε με τους Μακεδόνες. Η πόλη αποκτάει τεράστια ισχύ. Το 382 π.Χ. συνάπτει συμμαχία με τον βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα. Στον πόλεμο που ξεσπάει ανάμεσα στην Αθήνα και τους συμμάχους της, το 357-55 , η Όλυνθος αρχικά συμμαχεί με τον Φίλιππο Β’, αλλά αργότερα, συνάπτουν συμμαχία με την Αθήνα. Αυτό το γεγονός διαγράφει και το τέλος της πόλης. Το 348 π.Χ. έπειτα από πολιορκία, ο Φίλιππος Β’ καταστρέφει ολοκληρωτικά την πόλη.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα, απασχολούσε την αρχαιολογική κοινότητα ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα: η ανεύρεση της τοποθεσίας όπου ήταν χτισμένη η αρχαία Όλυνθος. Στην λαϊκή παράδοση, δεν είχε διασωθεί καμία αναφορά για την πόλη, ούτε κάποιο τοπωνύμιο παρέπεμπε σε αυτήν. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι προσπάθειες των αρχαιολόγων αρχίζουν και αποδίδουν καρπούς. Η Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών της Αθήνας δραστηριοποιείται στην περιοχή. Στο τεύχος #33 της εφημερίδας American Journal of Archeology (1929) ο αρχαιολόγος David. M. Robinson γράφει: “Οι ανασκαφές στην Όλυνθο ξεκίνησαν στις 17 Φεβρουαρίου 1928 και εξακολούθησαν μέχρι τις 2 Ιουνίου”. Στις υποσημειώσεις διαβάζουμε: “Το 1902 επισκέφθηκα το Μυριόφυτο, το οποίο ανήκει στην Τουρκία, και από τότε είμαι πεπεισμένος ότι οι δύο μακρόστενοι επίπεδοι λόφοι, που βρίσκονται απέναντι από την ανατολική όχθη του ποταμού Ρετσινίκια [River Retsinikia], του αρχαίου Σάνδανου, αντιπροσωπεύουν την τοποθεσία της Ολύνθου”.
*Δίδονται και τρεις χρήσιμοι εξωτερικοί σύνδεσμοι, που περιέχουν φωτογραφίες από στιγμές ανάπαυλας κατά την διάρκεια των ανασκαφών της Ολύνθου. Στην συγκεκριμένη τοποθεσία υπάρχουν μάλιστα και μερικές φωτογραφίες ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για την ιστορία της Χαλκιδικής...
Στην αρχαιότητα λοιπόν το ποτάμι λεγόταν Σάνδανος. Την εποχή της ανασκαφής όμως το ποτάμι λεγόταν Ρετσινίκια (Ρετσετνικιώτης) και όχι Ολύνθιος, από το όνομα του χωριού Ρετσενίκια (Ρεσετνίκια - Άγιος Πρόδρομος), μια και από το 1926 η Ν. Όλυνθος είχε ονομαστεί "Κοινότητα Μαριανών". Μόλις το 1929 μετονομάσθηκε σε Ν. Όλυνθο, μετά την ανεύρεση της αρχαίας Ολύνθου, και το ποτάμι σε Ολύνθιο.
Επίσης το όνομα αυτό συναντάται και σε άλλες πηγές. Σε οθωμανικό χάρτη του 1901/1902, ο οποίος επεικονίζει την οθωμανική επικράτεια στα Βαλκάνια, το ποτάμι αναφέρεται ως “Χείμαρρος των Ρεσετενικίων (Resetenik deresi)”. Τμήμα του χάρτη απεικονίζεται παρακάτω.
Στον χάρτη διακρίνουμε τα ονόματα των εξής τοποθεσιών, γραμμένα στην παλαιοτουρκική γραφή:
1. Resetenik = Άγιος Πρόδρομος.
2. Çeşme = Πηγή, στο εξωκλήσι του Αγίου Προδρόμου.
3. Resetenik deresi = "Χείμαρρος Ρεσετενικίων".
4. Kayacık = Καϊτζίκι, ο παλαιός οικισμός Παλαιοκάστρου.
5. Vavdos = Βάβδος.
6. Polyeroz = Πολύγυρος.
7. Ak Pınar = Μικρός Βάβδος.
8. Gargara = Καρκάρα, τα σημερινά Σήμαντρα. Σημειωτέον ότι εδώ αναφέρεται Γαργάρα.
9. Mariana = Μαριανά.
10. Mıryofıta = Μυριόφυτο, η σημερινή Ν. Όλυνθος.
11. Πρόκειται για το χωριό Άγιο Μάμαντα.
12. Portarya = Πορταριά.
Σάνδανος, Ρεσετνικιώτης, Ολύνθιος. Ένα ποτάμι, πολλά ονόματα. Ένας χείμαρρος που συνδέει όλους εμάς που κατοικούμε δίπλα του, που μας θυμίζει με την παρουσία του ότι άντεξε στα βάθη των αιώνων. Ας το προστατέψουμε όσο μπορούμε, ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου