Ο Άγιος Πρόδρομος, βρίσκεται στην κεντρική Χαλκιδική. Απέχει από την πρωτεύουσα, τον Πολύγυρο, μόλις 14 km. και από την Θεσσαλονίκη 50 km. Μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας, υπάγεται στον Δήμο Πολυγύρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, το χωριό κατοικείται από 452 κατοίκους, οι οποίοι ως επί το πλείστον ασχολούνται με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την εστίαση και τουρισμό, ή εργάζονται στα μεταλλεία Γερακινής (και παλαιότερα στου Βάβδου).

Η γραφική τοποθεσία στην οποία είναι χτισμένος ο Άγιος Πρόδρομος, με τον Ρεσετνικιώτη ποταμό - ή Τρανό λάκκο, ο οποίος αποτελεί μία από τις πηγές του Ολύνθιου - να διαρρέει το χωριό, τα παραδοσιακά σπίτια και την αναπαλαιωμένη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (χτισμένη το 1851), το καθιστούν πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. Στις παραδοσιακές ταβέρνες - 9 στον αριθμό - ο επισκέπτης μπορεί να γευτεί το πασίγνωστο σουβλάκι Αγίου Προδρόμου, παραδοσιακό ψωμί και γλυκά, μέλι, καφέ κτλ.

Σημαντικές εορτές αποτελούν η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, το πανηγύρι στο εξωκλήσι του Αγίου Προδρόμου στις 28-29 Αυγούστου, το οποίο μάλιστα από τα παλαιά χρόνια συγκέντρωνε πλήθος πιστών, το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου, του Αη-Γιώργη, του Αη-Λια, της Αγ. Άννας.

Στην μακραίωνη ιστορία του, στο χωριό έχουν διασωθεί και πολλά έθιμα, όπως “Οι Φουταροί”, που ψάλουν τα τοπικά κάλαντα την παραμονή των Θεοφανείων, “Οι φουτχιές” που ανάβουν στις πλατείες του χωριού την παραμονή της Γεννήσεως του Αγίου Προδρόμου στις 23 Ιουνίου, το παραδοσιακό μασκάρεμα των παιδιών τις Απόκριες, η λιτανεία της ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής και άλλα πιο ξεχασμένα, όπως “Οι Λαζαρίνες”, “Το έθιμο της σ’χωρήσεως”.

4/12/13

Τα μήλα του Αγίου Προδρόμου (1973)

Εφημερίδα: Φωνή της Χαλκιδικής
Φύλλο: 1061
Ημερομηνία: 14 Οκτωβρίου 1973

ΤΑ ΜΗΛΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Ο Άγιος Πρόδρομος, όπως όλοι γνωρίζομε, παράγει μεγάλες ποσότητες εκλεκτών μήλων. Καμμία όμως μέριμνα δεν ελήφθη δια την διαφήμησιν και εμπορία αυτού του σπουδαίου προϊόντος. Και έτσι τα μήλα ή παραμένουν εν πολλοίς στα χέρια του παραγωγού ή δεν προσφέρονται στις ενδεδειγμένες τιμές.

Έχομε την γνώμη ότι επιβάλλεται, όσο είναι ακόμη καιρός, να ληφθούν μέτρα δια την διάθεσιν των μήλων του Αγίου Προδρόμου , ώστε και οι συμπαθείς αγιοπροδρομίτες να ωφεληθούν και η δέουσα διαφήμισις της εκλεκτής παραγωγής της περιοχής μας να γίνη.

1/12/13

Παπά-Δημήτριος Οικονόμου, ένας μακεδομάχος από τον Άγιο Πρόδρομο

Έχουν περάσει 101 χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά για τα γεγονότα που προηγήθηκαν της απελευθέρωσης, κι όμως υπάρχουν πτυχές της ιστορίας που παραμένουν στους περισσότερους άγνωστες, και πρόσωπα που παρόλη την συνεισφορά τους στον αγώνα, ο χρόνος έχει αδικήσει και λησμονήσει.

Ένας απ' αυτούς τους αφανείς ήρωες ήταν και ο παπά-Δημήτριος Οικονόμου ή Παπαθανασίου. Γεννήθηκε στον Άγιο Πρόδρομο γύρω στα 1865. Γόνος ευσεβούς οικογένειας - ο πατέρας του Θανάσης και ο παππούς του Μαυρουδής ήταν κληρικοί - χρίσθηκε ιερέας μετα το 1890. Παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια στο χωριό.

Εκτός από το λειτούργημα του ιερέως, διέθετε εκ της πατρικής του περιουσίας και αρκετά οικήματα γύρω από την εκκλησία, τα οποία αργότερα λειτούργησαν ως χάνι (το λεγόμενο βακούφικο) με σκοπό την διαμονή και παρακολούθηση των τουρκικών στρατευμάτων. Ο παπά-Δημήτρης είχε ήδη οριστεί ως όργανο πράκτορα Α' τάξεως από τον ταγματάρχη Δημήτριο Κοσμόπουλο, και συνεργαζόταν με τον μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίο.

Τον Οκτώβριο του 1912, λίγες μέρες πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, διάφορα ελληνικά σώματα δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Χαλκιδικής. Στις 20 Οκτωβρίου, ελληνικό σώμα 40 ατόμων υπό την αρχηγεία του καπετάν Γιάννη Ράμναλη, ενισχυμένο και από κατοίκους των γύρω χωριών περικυκλώνει τον Άγιο Πρόδρομο, καθώς στο χάνι του παπά-Δημήτρη διανυκτέρευαν γύρω στους 50 επίστρατους Τούρκους από τα χωριά της Καλαμαριάς. Το πρωί άρχισε η μάχη και αφού ο παπά-Δημήτρης έβαλε ο ίδιος φωτιά στο χάνι του, οι Τούρκοι βγήκαν έξω το απόγευμα. Μάλιστα λέγεται ότι γλίτωσε μόνον ένας από αυτούς.


Πρόσφατα η δισέγγονή του Μαρία Δημ. Διαβάτη, μου παρέθεσε πολύτιμες πληροφορίες για τον παπά-Δημήτρη, τις οποίες θα ήθελα να μοιραστώ με τους αναγνώστες του ιστολογίου, γιατί πιστεύω ότι αποτελούν ένα ξεχασμένο όσο και ένδοξο κομμάτι της ιστορίας του χωριού μας. Την ευχαριστώ πολύ, καθώς και τον σύζυγό της Δημήτριο Μ. Βερβάτη για την διάθεση από το προσωπικό τους αρχείο, ορισμένων εγγράφων που αφορούν τον παπά-Δημήτρη, τα οποία θα παραθέσω παρακάτω.

Καταρχήν, λίγα λόγια για τον παπά-Δημήτρη από την ίδια την δισέγγονή του Μαρία Διαβάτη:

"Είμαι η Μαρία Διαβάτη, κόρη του Δημητρίου Διαβάτη, εγγονού από την μητέρα του Ιφιγένεια, του Μακεδονομάχου Παπαδημήτρη Οικονόμου. Από τη γιαγιά μου Ιφιγένεια, η οποία ήταν πρωτότοκη κόρη του Παπαδημήτρη, έχω μάθει την ιστορία του.
 
Ο Παπαδημήτρης ήταν διορισμένος Πράκτωρ κατά τη διάρκεια της Μακεδονικής Άμυνας από τον Γενικό Αρχηγό της Χαλκιδικής, όπως αναφέρει ο ίδιος ο Γενικός Αρχηγός Στρατού Χαλκιδικής σε επιστολή του στις 19/3/1916. Υπήρξε μεγάλος αγωνιστής. Έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για τον αγώνα. Έκανε το σπίτι του ξενοδοχείο όπου φιλοξενούσε αφιλοκερδώς όλους τους διερχόμενους από το χωριό, το οποίο αποτελούσε κόμβο και μόνη είσοδο για τη Χαλκιδική ώστε να μπορεί να δίνει πληροφορίες στο στρατό. Φιλοξενούσε στο ξενοδοχείο του και Τούρκους στρατιώτες και συγχρόνως έκρυβε στον ίδιο χώρο Έλληνες αντάρτες. Προειδοποιούσε τον στρατό για τις κινήσεις των Τούρκων με αγγελιοφόρους.
 
Την ημέρα που αποφάσισαν να χτυπήσουν τους Τούρκους στο χωριό, ο Παπαδημήτρης είπε στην κόρη του Ιφιγένεια, που ήταν σε εφηβική ηλικία, να πάρει τις δύο αδελφές της, Ελευθερία και Ευανθία, που ήταν σε νηπιακή ηλικία, και να πάει να κρυφτεί στα χωράφια γιατί θα γινόταν στο χωριό μεγάλο κακό. Το ίδιο βράδυ με τα ίδια του τα χέρια έβαλε φωτιά στο σπίτι του που ήταν γεμάτο με Τούρκους στρατιώτες και το έκαψε. Όταν η γιαγιά μου γύρισε μετά από μέρες στο χωριό όλο το βιος του πατέρα της ήταν στάχτη.
 
Ο Παπαδημήτρης κατεδώθει από προδότες στον Τουρκικό Στρατό και φυλακίστηκε, βασανίστηκε και βρήκε την ελευθερία του μόνο όταν ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος εισήλθε στη Θεσσαλονίκη. Αυτά γνωρίζω από τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου.
 
Σου στέλνω επίσης την επιστολή του Γενικού Αρχηγού Στρατού της Χαλκιδικής του 1916 καθώς και την εφημερίδα του 1912 όπου αναφέρονται τα παραπάνω γεγονότα. Εάν σου είναι όλα αυτά χρήσιμα για να ενημερώσεις την εξαίρετη σελίδα που έχεις φτιάξει για την ιστορία του χωριού μας, μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις."
 
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο ίδιος ο Αρχηγός Στρατού της Χαλκιδικής, ο ταγματάρχης Δημήτριος Κοσμόπουλος απέστειλε επιστολή στον παπά-Δημήτρη Οικονόμου "εις ένδειξιν απείρου ευγνωμοσύνης" προς το πρόσωπό του. Η συγκεκριμένη επιστολή παρατίθεται παρακάτω:
 
 
Ελληνομακεδονική Άμυνα                                                                                          (Τ. Σ.)
1903 – 1909
 
Ο
τέως Γενικός Αρχηγός
Χαλκιδικής – Λαγκαδά – Σερρών
πιστοποιεί
ότι ο εκ του χωρίου Ρεσιτνίκια της Επαρχίας Πολυγύρου της Χαλκιδικής Παπαδημήτριος Οικονόμος, αισθανόμενος εν μέσω του Τουρκικού ζυγού την κληρονομίαν της Διαθήκης του Ρασοφόρου του 1821, υπήρξε ο φύλαξ της Παρακαταθήκης των Πατρίων και ορθοδοξίας και ο δικαιούμενος να κατατάσσηται εις την χορείαν εκείνων, διότι ακριβώς μεταξύ των διακριθέντων Ρασοφόρων της εποχής μας κατά την ανωτέρω Εθνικήν δράσιν είναι και ο Αιδεσιμώτατος. Χάρις εις το θάρρος του το οπλισθέν υπό του Σταυρού, εις την ευπροσηγορίαν του, εις την γλυκήτητα των τρόπων του, εις την τέχνην του ομιλείν, σκέπτεσθαι, πράττειν και μνειν και εν γένει δια ταύτα τα χαρίσματά του τα αποκοήματα της ευφυίας του, διωρίσθη Κέντρον {Πράκτωρ} παρά του υποφαινομένου κατά την διάρκειαν της Ελληνικής Μακεδονικής Αμύνης εν τω κόμβω της Χαλκιδικής, όστις είναι αυτό τούτο το χωρίον του Ρεσιτνίκια και εξ ου η δίοδος και συγκοινωνίας πάσης της Χαλκιδικής.
Τας υπηρεσίας ους προσέφερε τουλάχιστον εις την εποχήν της τριετούς Αρχηγίας μου και τους κινδύνους ους διέτρεξε αλλά και τας καταδιώξεις και προφυλακίσεις ους υπέστη μετέπειτα παρά των Τούρκων, ελλείψει χώρου να αναριθμήσω πάσας ει μη τας εξής.
1) Ου μόνον  αφιλοκερδώς ειργάσθη κατά το διάστημα τούτο δια τους κόπους και ημεραργίας του, αλλά και χρηματικάς θυσίας ευχαρίστως συνηπίκουρος προσήλθε, δια κατασκοπίας, δια πληρωμήν αγγελιοφόρων και εν τέλει εις ουκ ολίγα χρηματικά έξοδα υπεβλήθη, μεταβαλών τον οίκον του εις Ξενοδοχείον δια πάντα διερχόμενον εκείθεν και αποκλειστικώς ίνα Αστυνομικώς διαπυνθάνεται και η ενήμερος των γεγονότων και ως η ευρεία αντίληψις του επέβαλε κατά τας επικινδύνους εκείνας εποχάς.
2) Τοσαύτην ικανότητα έδειξε δια την προφύλαξη των Σωμάτων και μέχρι Νιγρίτης εισέτι εγκαίρως ειδοποίησε δι’ Αγγελιοφόρων του και έσωζε ταύτα εκ των προδοτών και του Τουρκικού Στρατού, όστις ετίθετο εις καταδίωξίν του.
3) Δεν εδίστασεν χάρις εις το θάρρος του, να προφυλάξη εις τινά απηνή καταδίωξιν υπό του Τουρκικού Στρατού το μεν Ανταρτικόν Σώμα εις τον οίκον του, τον δε Τουρκικόν Στρατόν να περιποιείται εις παρακείμενον δωμάτιον του αυτού οίκου.
Επίσης δια την άπειρον εμπιστοσύνην και πατριωτισμόν του Αιδεσιμωτάτου, εύρε ο υποφαινόμενος μετά του Σώματός του ως καταφύγιον προφυλάξεως το χωρίον τούτο, ότε τον Ιούνιον 1907 πολύς Τουρκικός Στρατός βαίνων επί τα ασφαλή ίχνη από Δουμπιά Σανά με βάσιν το ίδιον χωρίον Ρεσιτνίκια κατεδίωκεν ημάς απηνώς.
4) Δια τας τόσας υπηρεσίας του δεν ήτο δυνατόν μέχρι τέλους να αποφύγη τα βδελυρά βλέμματα των προδοτών, όπου και δια την εαυτού σωτηρίαν εφυγοδίκησε επί 6 μήνας, είτα δε επειδή εσειλήφθη παρά Τούρκων ότι θα εξωρίζωντο η οικογένειά του και συγγενείς του εις Άδανα, ηναγκάσθη να παρουσιασθή προφυλακισθείς δι’ εσχάτην προδοσίαν, ως υποσκάπτων το καθεστώς της Τουρκίας και τις οίδε οποία τύχη θα ανέμενε τούτον, όπερ έδοξε και εισήλθε ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος εις Θεσσαλονίκην και τότε είδε το φως της ημέρας και ελευθερίας ο Αιδεσιμώτατος.
Δι’ ο χορηγείται το παρόν εις ένδειξιν απείρου ευγνωμοσύνης μου εις τον συνεργάτην μου Αιδεσιμώτατον Παπά-Δημήτριον Οικονόμου.
Εν Αθήναις τη 19η Μαρτίου 1916
Ο
Τέως Καπετάν Κουρμπέσης
Δ. Γ. Κοσμόπουλος
Ταγματάρχης Πεζικού
                Ακριβές αντίγραφον
 
 

 
Επίσης το απόκομμα της εφημερίδας "Νέα Αλήθεια", της 1ης Νοεμβρίου 1912, στο οποίο εξιστορούνται τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στον Άγιο Πρόδρομο στις 20 Οκτωβρίου, και η συνεισφορά του παπα-Δημήτρη σε αυτά.



Ο παπά-Δημήτρης Οικονόμου υπήρξε λοιπόν ένας γενναίος Αγιοπροδρομίτης, που δεν δίστασε να βάλει φωτιά στην ίδια του την περιουσία, συνεισφέροντας στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας του από τον οθωμανικό ζυγό. Ένας άγνωστος στους πολλούς ήρωας, ο οποίος αξίζει να μνημονεύεται στο μνημείο των ηρώων για την προσφορά και την ανιδιοτέλειά του.

1/6/13

Τοπωνύμια Γαλάτιστας (1880)

Τα τοπωνύμια ενός γεωγραφικού χώρου, όπως έχουν διασωθεί στην τοπική συλλογική μνήμη, παρέχουν πλήθος πληροφοριών για την ιστορία αυτού του τόπου, όπως και των ανθρώπων που έδρασαν και έζησαν σε αυτόν. Με το πέρασμα όμως των χρόνων, τα τοπωνύμια αυτά είτε εγκαταλείπονται, είτε παραλλάσονται, είτε λησμονούνται. Η χρήση και οι ιδιοκτήτες της γης αλλάζουν, όπως και η οικιστική δόμηση της περιοχής, οι περιβαλλοντικές συνθήκες και οι ασχολίες των κατοίκων, σύμφωνα πάντα με τις νέες ανάγκες και τάσεις που φέρνει η κάθε εποχή. Έτσι, ελάχιστα από αυτά τα τοπωνύμια φτάνουν μέχρι τις μέρες μας απαράλλαχτα.

Εκτός από την συλλογική μνήμη, τα αρχεία μιας περιοχής (κτηματικοί και φορολογικοί κατάλογοι, τίτλοι ιδιοκτησίας, ιδιωτικά συμφωνητικά κτλ.) αποτελούν μία άριστη πηγή για την άντληση πληροφοριών σχετικά με τα τοπωνύμια, δίνοντας πληροφορίες τόσο για την παλαιότητά τους, όσο και για τις αλλαγές που τυχόν υπέστησαν με τα χρόνια.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Οθωμανοί συνέτασαν ανά τακτά χρονικά διαστήματα φορολογικά κατάστιχα των περιουσιακών στοιχείων των υπηκόων τους, για φορολογικούς κυρίως λόγους. Ένας τύπος κατάστιχου είναι και το γιοκλαμά, που σημαίνει επιθεώρηση, και στο οποίο αναγράφονται όλοι οι αρχηγοί των οικογενειών ενός οικισμού, τα περιουσιακά τους στοιχεία (σπίτια, χωράφια, μαγαζιά, μπαχτσέδες κτλ) και πληροφορίες για την αξία και την τοποθεσία του καθενός από αυτά. Έτσι αποτελούν έναν αληθινό θησαυρό για τους ερευνητές της γεωγραφικής ονοματοδοσίας.
 
Όσον αφορά την Χαλκιδική, τα Οθωμανικά αρχεία που διασώζονται στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, παρέχουν πλήθος στοιχείων για όλα τα χωριά του νομού. Προϋπόθεση αποτελεί η γνώση της τουρκικής, και δη της παλαιοτουρκικής γλώσσας και η τοπική ιστορία και γεωγραφία.
 
Στον Φάκελο 238 του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας (ΓΑΚ/ΙΑΜ/ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ/Φάκελος 238), διασώζεται ένα γιοκλαμά από την Γαλάτιστα. Πρόκειται για μια κτηματική επιθεώρηση του Απριλίου του 1880, με αρκετά ονόματα Γαλατσάνων ιδιοκτητών και των κτημάτων τους. Δεν λείπουν βέβαια και αρκετά τοπωνύμια, μερικά από τα οποία μάλιστα μεταφράστηκαν μεταγενέστερα στα ελληνικά. Άλλα πάλι είναι γραμμένα μόνο στην παλαιοτουρκική.
 
Παρακάτω, γίνεται μία προσπάθεια μεταγραφής αυτών των τοπωνυμίων. Όσα είναι δυσανάγνωστα ή υπήρχε αδυναμία μεταγραφής παραλήφθηκαν, εκτός από μερικά που παρουσιάζονται με ερωτηματικό.
 
Καλή ανάγνωση!
 
Μπαμπακιά
Μανώλη Κλαδί
Καλημέρη Βαβδινού
Παναγιά
Σγούρος
Μπανίκοβα
Πατσιτάρα
Τσαϊρι
Αγία Παρασκευή - Βούρλα
Λουριά
Πόρος μπάρα
Κεραμαριά
Λάκκες
Βρύση Καραμπατάκη
Λουτοκιά;
Γούρνα
Αποστόλη κλαδί
Λούστρα
Μυγδαλιές
Γούτα Καραγάτσι
Στίνη αμπέλι
Σισμάνη αβούλα
Παλιόμπαρα
Νταραβέρη
Πηγαδούδια
Αμπαρά ______;
Τούμπες
Παλιόμυλος αζμάκες
Ζαλάχα
Παλιοκκλησιά
Σακαλή ελιές
Κονιαρόσυρμα
Καμπά; αγκουρνιτσιά
Αη-Γιώργης
Καραγάτσια
Αη-Δημήτρης
Ξηρόλακκας
Άγιοι Ανάργυροι
Μανδρινούδα
Οικονόμου λάκκος
Ραχώνα
Κοκκώνη ελιές
Λευκάδια
Κούτρα
Κουμαριώτη
Λότσκα
Μεγάλα τσαϊρια
Τσακάλη
Ξερή Φουσκίνα;
Τσαπάρα; κερασιές
Παλιόμαντρα
Καλιγά αλώνια
Καραγιάννης
Ραγώνη; μύλος
Τσερλίκα; τροχαλιές
Ανδρινού λάκκος
Μαυρουδή ελιές
Βίλλα ελιές
Κοκκάλα
Σαμαρά σουλνάρα
Κουρμπέτη
Καρούδες
Ταρκούδια;
Μελισσινού;
Στριβάδια
Ξηρόβρυση
Τηγάνη ελιές
Μαρίσιου; ελιές
Μάρμαρα
Αγρελιά
Τούμπα Πουρνάρη
Σύρμα της μάνας;
Πατσιλό
Βρυσούδες
Κλήματα
Βρωμονιέρι
Καραμπατάκη βάτα
Σκουντράνη αγκορτσές
Κορυφούδα