Στατιστική του Καζά Κασσανδρείας του 1899

Εφημερίδα: Αγών

Τεύχος: 31, 42, 46

Ημερομηνία: 22 Οκτωβρίου 1899 - 4 Φεβρουαρίου 1900

Τεύχος 31 (22 Οκτωβρίου 1899)

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Πληθυσμός της Διοικήσεως Θεσσαλονίκης

Ως γνωστόν η Τουρκία πλην πολλών άλλων εκληρονόμησε παρά των Βυζαντινών την κατά τας στρατιωτικάς μάλλον ή τας διοικητικάς ανάγκας διαίρεσιν του Κράτους. Αι ανάγκαι αύται, ως εικός, υποδεικνύουσι την διαίρεσιν της χώρας κατά τμήματα μεγάλα δυνάμενα έκαστον να απαρτίσωσιν αυτοτελή στρατιωτικήν δύναμιν αυτάρκη εν διδομένη στιγμή προς άμυναν ή επίθεσιν καθ' ωρισμένου εχθρού ή των επί μέρος αυτού κινήσεων· δια τούτο βλέπομεν την μεγίστην μονάδα της διοικητικής διαιρέσεως εν Τουρκία, το Βιλαέτιον, περιλαμβάνουσαν κατ' έκτασιν τοσαύτας χώρας, όσαι ηδύναντο και βασίλειον να απαρτίσωσιν. Εις τας απαιτήσεις άλλως της διοικήσεως επαρκεί η πολλαπλή υποδιαίρεσις της μονάδος εκείνης και ούτω αντί της συνήθους εις τα πλείστα των συνταγματικών τουλάχιστον Κρατών διπλής διαιρέσεως εις νομούς και επαρχίας, εν Τουρκία απαντώμεν τετραπλάς περιφερείας, το Βιλαέτιον (θέμα των Βυζαντινών), Σαντζάκιον (Διοίκησιν ή νομόν κατά την κρατούσαν σήμερον παρ' ημίν έξιν), Καημακαμλήκιον ή Καζάν (υποδιοίκησιν ή επαρχίαν) και Μουρδουρλήκιον αντιστοιχούν κατ' όνομα μεν προς τους παρ' ημίν δήμους, κατ' έκτασιν δε προς τας ημετέρας επαρχίας.

Εν τη ημετέρα εξετάσει θα παραλάβωμεν εκ του ευρυτάτου Βιλαετίου Θεσσαλονίκης μόνον την επώνυμον Διοίκησιν, ήτις περιλαμβάνει κυριολεκτικώς την κεντρικήν Μακεδονίαν χωρούσαν από νότου εκ της Αικατερίνης και από ανατολών εκ του Αγίου Όρους και φθάνουσα κατά μήκος του Αξιού προς βορράν μέχρι και των Βελεσσών προς δυσμάς και μέχρι της περιφερείας Στρωμνίτσης κατ' ανατολάς.

Η Διοίκησις (Σαντζάκιον) Θεσσαλονίκης διαιρείται εις τας επομένας δέκα και τέσσαρας υποδιοικήσεις, Καζάδες υπό των Τούρκων καλουμένας:

1. Θεσσαλονίκης Καζάν
2. Λαγκαδά

3. Αικατερίνης

4. Βερροίας

5. Κασσάνδρας

6. Αγίου Όρους

7. Γενιτσών

8. Βοδενών

9. Γεβγελής

10. Αβρέτ Ισσάρ

11. Δοϊράνης

12. Στρωμνίτσης

13. Τίκφας

14. Βελεσσών

Τεύχος 42 (7 Ιανουαρίου 1900)

Ε. Της υποδιοικήσεως Κασσάνδρας

Η υποδιοίκησις αύτη έλαβε το όνομα εκ της επί του Θερμαϊκού κόλπου κειμένης μιας των τριών της Χαλκιδικής Χερσονήσων, της νυν Κασσάνδρας καλουμένης, Παλλήνης δε το πάλαι και περικλείει το μέγιστον της Χαλκιδικής μέρος δι' αυτό τούτο και αγνοτάτη και αμιγέστατα ελληνική ούσα, ως καταδεικνύεται εκ των κατά μέρος συνοικισμών, οίτινες συγκροτούσιν αυτήν και ους παραθέτομεν ώδε:

Καπί Μετόχι (Δοχειριάτικον)· κάτ. 30. Σιμοπετρίτικο· κάτ. 25. Διονυσιάτικο· κάτ. 15. Κρολένδι (Αγιοπαυλίτικο μετόχι)· κάτ. 10. Εσφιγματίτικο (μετόχι)· κάτ. 15. Σταυρονικάτικο· κάτ. 15. Καρακαλινό· κάτ. 15. Λαυριώτικο· κάτ. 15. Πάντα κτήσεις μονών υπό ελλήνων μοναχών ή χωρικών καλλιεργούμεναι.

Άθητος· χωρίον οικούμενον υπό 250 κατ. ελλήνων και την γλώσσαν. Ρούσικο (μετόχι)· κάτ. 10. Αγιοπαυλίτικο· κάτ. 4. Αμφοτέρων των μετοχίων τούτων οι καλλιεργηταί εισίν έλληνες. Βάλτα· κωμόπολις υπό 800 ελλήνων και την γλώσσαν οκουμένη. Κελλί Σιμωπετρίτικο· κάτ. 10 έλληνες και την γλώσσαν. Φούρκα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Χαλάνδρα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Ιβηριτικόν (μετόχι), Χιλιανταρινό, Μελέτ Μετόχι (Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου), μετόχια των ομωνύμων εν Άθωνι Μονών υπό ελλήνων και την γλώσσαν οικούμενα.

Κασσανδρινό· χωρίον οικούμενον υπό 80 ελλήνων και την γλώσσαν. Αναστασίτικο· Ζωγραφίτικο· μετόχια ωσαύτως οικούμενα εκάτερον υπό 10 κατ. ελλήνων και την γλώσσαν.

Παζαράκι· Ξηροποταμινό· μετόχια και ταύτα, ων το μεν πρώτον οικείται υπό 80, το δε δεύτερον υπό 5 κατοίκων απάντων ελλήνων και την γλώσσαν.

Πολύχρονο· κάτ. 150 έλληνες και την γλώσσαν.

Χανιώτι· κάτ. 55 έλληνες και την γλώσσαν.

Τσαπράνη· κάτ. 150 έλληνες και την γλώσσαν.

Αγία Παρασκευή· κάτ. 450 έλληνες και την γλώσσαν.

Καψόχωρα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Ιβηριώτικο (μετόχι)· κάτ. 8 έλληνες και την γλώσσαν.

Παληούρι· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Χιλιανταρινό (μετόχι)· κάτ. 40 έλληνες και την γλώσσαν.

Σουφουλάρι ή Μουχτίδικο· κάτ. 250 έλληνες και την γλώσσαν.

Σουφουλάρι Τουρκικό· κάτ. 10 τούρκοι και την γλώσσαν.

Πορταριά· κάτ. 400 έλληνες και την γλώσσαν.

Άγιος Μάμας· χωρίον οικούμενον υπό 460 κατοίκων απάντων Ελλήνων και την γλώσσαν. Εις το μικρόν και άσημον τούτο χωρίον εκληροδότησε τα ερείπια αυτής η αρχαία και περιώνυμος Όλυνθος, ην ες αεί απηθανάτισε του Δημοσθένους η δαιμονία ρητορική.

Ηκρίτικο, Ρωσικό, Κασταμονής, Ζωγράφου, Διονυσίου, Βατοπεδινό, Μυλιόφυτο, Φιλοθείτικο, Μαριανά, πάντα μετόχια οικούμενα υπό 395 κατοίκων απάντων ελλήνων και την γλώσσαν.

Καρκάρα· άλλοτε μετόχιον Καρακάλου, νυν δε τουρκικόν χωρίον οικούμενον υπό 516 τούρκων και την γλώσσαν.

Βρωμόσουρτα· τσιφλήκι οικούμενον υπό 50 ελλήνων και την γλώσσαν.

Καρατεπέ· τσιφλήκι οικούμενον υπό 50 κατοίκων, ων 25 μεν έλληνες, 25 δε τούρκοι ελληνοφωνούντες.

Ακ Μπουνάρ· κάτ. 65 ων 15 έλληνες και την γλώσσαν, 50 δε τούρκοι και την γλώσσαν.

Παναγία· τσιφλήκι οικούμενον υπό 15 ελλήνων και την γλώσσαν.

Αμπόζ Ασλάν· Εμέρ Τζελύ· Αζ Ασανλύ· Μπαρακλύ· Παζαρλύ· πάντα τουρκικά τσιφλήκια υπό 500 τούρκων και την γλώσσαν οικούμενα.

Πολύγυρος· κωμόπολις, πρωτεύουσα της υποδιοικήσεως, υπό 3000 ελλήνων και την γλώσσαν οικουμένη.

Ορμέλια· κωμόπολις αριθμούσα 2000 έλληνας και την γλώσσαν.

Βατοπεδινό, Ζωγραφίτικο και έτερα πέντε μετόχια καλλιεργούμενα υπό των κατοίκων Ορμελίων και οικούμενα υπό 50 μοναχών ελλήνων και την γλώσσαν.

Νικήτα· κωμόπολις οικουμένη υπό 1000 ελλήνων και την γλώσσαν. Έτερα πέντε μετόχια οικούμενα υπό 15 μοναχών ελλήνων.

Παρθενιώνα· κάτ. 200 έλληνες και την γλώσσαν.

Γρηγορίου, Εσφιγμένου, Παντοκράτορος· μετόχια εν τη περιφερεία της κωμοπόλεως Συκιάς κείμενα και οικούμενα υπό 60 ελλήνων και την γλώσσαν.

Συκιά· κωμόπολις οικούμενη υπό 2500 ελλήνων και την γλώσσαν.

Άγιος Νικόλαος· κάτ. 800 έλληνες και την γλώσσαν.

Μετεγνήτσι· κάτ. 250 έλληνες και την γλώσσαν.

Βραντά· κωμόπολις αριθμούσα 2000 έλληνας και την γλώσσαν.

Λόκοβα· κάτ. 550 έλληνες και την γλώσσαν.

Τεύχος 46 (4 Φεβρουαρίου 1900)

Πραβίτα· κάτ. 15 Έλληνες και την γλώσσαν.

Καγιαψίκι· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Τοπλίκι· κάτ. 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σιοποτνίκι· μετά της Παληόχωρας κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Αδάμ-Κιοϊ· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ζαγγλιβέριον· κάτ. 1350 ων 1200 Έλληνες και την γλώσσαν, οι δε άλλοι Τούρκοι.

Ραυνά· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Αρδαμέρι· κάτ. 250 Έλληνες και την γλώσσαν.

Περιστερά· κάτ. 300 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λειβάδι· κάτ. 1500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Μουράτ-Μαχαλές· κάτ. 400 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δουμπιά· κάτ. 400 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σανά· κάτ 240, ων 200 Έλληνες και την γλώσσαν, οι δε άλλοι Τούρκοι.

Ρεσιτνίκια· κάτ. 250 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γκρήμνιανη· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λοζίκι· κάτ. 190, ων οι 150 Έλληνες, οι δε λοιποί Τούρκοι, πάντες Ελληνόφωνοι.

Μόδι· κάτ. 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σταυρός· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Στρόλλογγο· κάτ. 20 Έλληνες και την γλώσσαν.

Κοκαλού· κάτ 100 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Παζαρούδα· κάτ. 190, ων 160 Έλληνες, οι δε άλλοι Τούρκοι την Ελληνικήν ομιλούντες.

Λάνψα· κάτ. 25 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Κιψιλώ· κάτ. 260 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ακτοπράκ· κάτ. 60 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ισομπάς· κάτ. 20 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δερί-μαχαλέ· κάτ. 60 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Καρσικί Γκιόλ· κάτ. 50 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Γενερέν· κάτ. κάτ 40 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Σοφλάρι· κάτ. 50 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ιγκρέκ· κάτ. 200 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ράβνα· κάτ. 500 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Αχαλύ· κάτ. 100 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Γουμένιτσα· κάτ. 40 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Βορενός· κάτ. 60 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λαγκαδάκια· κάτ. 120, ων το ήμισυ μεν Έλληνες και την γλώσσαν, το δε έτερον Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δοαντζήδες ή Γερακαρού· κάτ. 140, ων 100 μεν Έλληνες και την γλώσσαν, 40 δε Τούρκοι και την γλώσσαν.

Λαρίγγοβον· κάτ. 2000 Έλληνες και την γλώσσαν.

Παληοχώρι· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ρεβενίκια· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γουμάτι· κάτ. 500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ιερισσός (μετά των μετοχίων)· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ίσβορος· κάτ. 500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Μαχαλάς (Καζαντζή)· 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Νοβοσέλον· κάτ. 450 Έλληνες και την γλώσσαν.

Βαρβάρι· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Στανό· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Χωρούδα· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γαλάτιστα· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Βάβδος· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ούτοι είνε οι εν τη υποδιοικήσει Κασσάνδρας περιλαμβανόμενοι συνοικισμοί αποδεικνύοντες αυτήν την Ελληνικωτάτην απάσης της Μακεδονίας. Το όλον του πληθυσμού αυτής σύγκειται κατά την ανά χείρας στατιστικήν εκ 42035, ων αι 38568 Έλληνες ορθόδοξοι και την Ελληνικήν λαλούντες, οι δε λοιποί Τούρκοι, ων μέρος Ελληνοφωνεί ωσαύτως. Ως ελέχθη η υποδιοίκησις Κασσάνδρας περιλαμβάνει το πλείστον της Χαλκιδικής χερσονήσου κατ' έκτασιν, το υπόλοιπον δε αυτής υπάγεται εις την υποδιοίκησιν Λαγκαδά, ης κατεστρώσαμεν ήδη την στατιστικήν, και την του Αγίου Όρους, εις ην προσεχώς θα ασχοληθώμεν.

Σχόλια

Η συγκεκριμμένη στατιστική ανάλυση του πληθυσμού του Καζά Κασσάνδρας δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Αγών" (1889-1900), που εκδιδόταν στην Αθήνα και αποτελούσε το "Δημοσιογραφικόν όργανον Ηπειρωτών και Μακεδόνων". Όπως αναφέρεται σε προγενέστερη δημοσίευση συντάχθηκε τα τελευταία 5 χρόνια (δηλαδή από το 1895-1899). Η στατιστική αυτή μπορεί να έχει και ορισμένες ανακρίβειες, όσον αφορά τον αριθμό των κατοίκων (π.χ. η Γαλάτιστα, ο Άγιος Πρόδρομος και άλλα γειτονικά χωριά είχαν μεγαλύτερο πληθυσμό, συγκριτικά με άλλες στατιστικές της ίδιας εποχής), αλλά δίνει μία πολύ συγκεκριμμένη και σαφή εικόνα του οικιστικού δικτύου της Χαλκιδικής στα τέλη του 19ου αιώνα.

(Σημ.) Χρησιμοποιώντας το ποντίκι του υπολογιστή, και περνώντας επάνω από τα ονόματα των οικισμών που αναφέρονται, δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να δει τα σημερινά ονόματα των οικισμών, όπως και σε παλαιότερες αναρτήσεις.