Ενοικιαστήριο μέρους της οικίας του Αργυρίου Δημ. Μαχαιρά (1881)

Εισαγωγή

Άλλο ένα έγγραφο από το πολύτιμο αρχείο της Επισκοπής Αρδαμερίου. Πρόκειται για ένα συμφωνητικό μεταξύ του Γαλατσάνου Δημητρίου Μαχαιρά και του Σαραφιανού Αγγέλου από τον Άγιο Πρόδρομο (Ρεσιτνίκια) του έτους 1881. Δεν γνωρίζουμε ποιός ήταν αυτός ο Σαραφιανός και η γυναίκα του Γερακίνα που αναφέρονται στο έγγραφο.

Το έγγραφο έχει ως εξής:

Εν Γαλατίστη σήμερον τη εικοστή πρώτη του μηνός Απριλίου του χιλιοστού οκτακοσιοστού ογδοηκοστού πρώτου έτους ημέρα δε της εβδομάδος Τρίτη και ώρα πρωϊνή τετάρτη παραστάντες ενώπιον του Πανιερωτάτου αρχιερέως ημών αγίου Αρδαμερίου κ. Κωνσταντίου ότι Δημήτριος Αργυρίου Μαχαιράς και Σαραφιανός Αγγέλου εκ Ρεσιτνικίων συνεβάλοντο ως εξής, ο μεν ρηθείς Δημήτριος Αργυρίου Μαχαιράς, δίδει την κατερειπωμένην οικίαν του τω Σαραφιανώ Αγγέλου ίνα οικοδομήση εν δωμάτειον ανώγειον προκαταβάλλων δέκα λίρας οθωμανικάς αριθ. 10 δια την οικοδομήν επί τω όρω να κατοικήση εν τω δωματίω τούτω επί εξαετίαν αντί του τόκου των προκαταβλησομένων δέκα λιρών εκπίπτων συνάμα εκ τούτων ανά ημίσειαν λίραν κατ' έτος, μετά δε την εξαετίαν να αποδίδη τω ειρημένω Σαραφιανώ επτά λίρας αριθ. 7 και ούτω να εξέρχηται της οικίας, εν περιπτώσει δε καθ' ην δεν δυναθή να αποδώση τας υποληφθησομένας επτά λίρας, ο Σαραφιανός δικαιούται να υπενοικιάζη το δωμάτιον τούτο μετά του υπ' αυτό κατωγείου μέχρις ου άπαν το κεφάλαιον των επτά λιρών εξοφληθή.

Β: δε να πληρώνη και ως ενοίκιον ο Σαραφιανός ούτος και δια του εν αυτώ καλλιεργηθησόμενον κήπον ανά έν αργυρούν μεντζίτιον κατ' έτος.

Γ: ο δε Σαραφιανός οφείλει ίνα από σήμερον προκαταθέση τας ρηθείσας δέκα λίρας και άρξηται της επισκευής της οικίας, μετά δε το πέρας ταύτης κατοικήσει εν ταύτη ότε και θεωρηθείσεται ότι άρχεται και ο καιρός της ενοικιάσεως, τούδε ένεκα συνετάγη το δε το συμβόλαιον έγγραφον δηλούν την αμοιβαίαν παραδοχήν των εν αυτώ όρων και φέρων τας υπογραφάς των ενδιαφερομένων Δημητρίου Αργυρίου Μαχαιρά, και Σαραφιανού Αγγέλου χάριν ασφαλείας και ησυχίας αμφοτέρων. Εν περιπτώσει δε θανάτου του Σαραφιανού το δικαίωμα τούτου, ήτον τα λεχθέντα δια τον Σαραφιανόν, μεταβιβάζονται εις την σύζυγον αυτού Γερακίναν. Όθεν καταχωρηθέν εν τω της ιεράς Επισκοπής κώδικι, μαρτυρηθέν προηγουμένως υπό των κάτωθεν αξιοπίστων μαρτύρων και σφραγισθέν τη σφραγίδι ταύτης και επικυρωθέν υπό του αρχιερέως ημών αγίου Αρδαμερίου κ. Κωνσταντίου, εδόθη τω Σαραφιανώ δια τα περαιτέρω.

>> Δημήτριος Αργυρίου Μαχαιράς βεβαιώνω τα άνωθεν

>> Σαραφιανός Αγγέλου βεβαιώ τα άνωθεν

>> Δημ

>> Δημήτριος Ιωάννου μαρτυρώ

>> Γεώργιος Α. Μπούρδα μαρτυρώ

>> Γιαννάκις Ιωάννου μαρτυρώ.

Ενθύμιον πολέμου 27-11-1940

Η φωτογραφία τραβήχτηκε στο μέτωπο, έναν μήνα μετά την κήρυξη του πολέμου, στις 27/11/1940, όπως μαρτυρεί και η σημείωση στο πίσω μέρος της φωτογραφίας. Στην κάτω σειρά και στη μέση διακρίνεται ο Ιωάννης Δ. Σαράφης, ενώ δεξιά του κάθεται ο Αριστείδης Οζούνης, και οι δύο κάτοικοι Αγίου Προδρόμου.

Απόσπασμα από το "Άξιον Εστί", του Οδυσσέα Ελύτη

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ

Ξημερώνοντας τ' Αγιαννιού, με την αύριο των φώτων, λάβαμε τη διαταγή να κινήσουμε πάλι μπροστά, για τα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες. Έπρεπε, λέει, να πιάσουμε τις γραμμές που κρατούσανε ως τότε οι Αρτινοί, από Χειμάρρα ως Τεπελένι. Λόγω που εκείνοι πολεμούσανε απ' την πρώτη μέρα, συνέχεια, και είχαν μείνει σκεδόν οι μισοί και δεν αντέχανε άλλο.

Δώδεκα μέρες κιόλας είχαμε μεις πιο πίσω, στα χωριά. Κι απάνω που συνήθιζε τ' αυτί μας πάλι στα γλυκά τριξίματα της γης, και δειλά συλλαβίζαμε το γάβγισμα του σκύλου ή τον αχό της μακρινής καμπάνας, να που ήταν ανάγκη, λέει, να γυρίσουμε στο μόνο αχολόι που ξέραμε: στο αργό και στο βαρύ των κανονιών, στο ξερό και στο γρήγορο των πολυβόλων.

Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ' τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη, όπου, φορές, εκατοβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες στην ψυχή μας. Και τις λίγες φορές όπου κάναμε στάση να ξεκουραστούμε, μήτε που αλλάζαμε κουβέντα, μονάχοι σοβαροί κι αμίλητοι, φέγγοντας μ' ένα μικρό δαδί, μια-μια εμοιραζόμασταν τη σταφίδα. Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν τα αίματα. Τι μας είχε ανεβεί η ψείρα ως το λαιμό, κι ήταν αυτό πιο κι απ' την κούραση ανυπόφερτο. Τέλος, κάποτε, ακουγότανε στα σκοτεινά η σφυρίχτρα, σημάδι ότι κινούσαμε, και πάλι σαν τα ζα τραβούσαμε μπροστά να κερδίσουμε δρόμο, πρίχου ξημερώσει και μας βάλουνε στόχο τ' αεροπλάνα. Επειδή ο Θεός δεν κάτεχε από στόχους ή τέτοια, κι όπως το 'χε συνήθιό του, στην ίδια πάντοτε ώρα ξημέρωνε το φως.

Τότες, χωμένοι μες στις ρεματιές, γέρναμε το κεφάλι από το μέρος το βαρύ, όπου δε βγαίνουνε όνειρα. Και τα πουλιά μάς θύμωναν, που δε δίναμε τάχα σημασία στα λόγια τους - ίσως και που ασκημίζαμε χωρίς αιτία την πλάση. Άλλης λογής εμείς χωριάτες, μ' άλλω λογιώ ξινάρια και σιδερικά στα χέρια μας, που ξορκισμένα να 'ναι.

Δώδεκα μέρες κιόλας, είχαμε μεις πιο πίσω στα χωριά κοιτάξει σε καθρέφτη, ώρες πολλές, το γύρο του προσώπου μας. Κι απάνω που συνήθιζε ξανά το μάτι τα γνώριμα παλιά σημάδια, και δειλά συλλαβίζαμε το χείλο το γυμνό ή το χορτάτο από τον ύπνο μάγουλο, να που τη δεύτερη τη νύχτα σάμπως πάλι αλλάζαμε, την τρίτη ακόμη πιο πολύ, την ύστερη, την τέταρτη, πια φανερό, δεν είμασταν οι ίδιοι. Μόνε σα να πηγαίναμε μπουλούκι ανάκατο, θαρρούσες, απ' όλες τις γενιές και τις χρονιές, άλλοι των τωρινών καιρών κι άλλοι πολλά παλιών, πού 'χαν λευκάνει απ' τα περίσσια γένια. Καπεταναίοι αγέλαστοι με το κεφαλοπάνι, και παπάδες θεριά, λοχίες του 97 ή του 12, μπαλτατζήδες βλοσυροί πάνου απ' τον ώμο σειώντας το πελέκι, απελάτες και σκουταροφόροι με το αίμα επάνω τους ακόμη Βουργάρων και Τουρκών. Όλοι μαζί, δίχως μιλιά, χρόνους αμέτρητους αγκομαχώντας πλάι-πλάι, διαβαίναμε τις ράχες, τα φαράγγια, δίχως να λογαριάζουμε άλλο τίποτε. Γιατί καθώς όταν βαρούν απανωτές αναποδιές τους ίδιους τους ανθρώπους πάντα, συνήθαν στο Κακό, τέλος του αλλάζουν όνομα, το λεν Γραμμένο ή Μοίρα - έτσι κι εμείς επροχωρούσαμε ίσια πάνου σ' αυτό που λέγαμε Κατάρα, όπως θα λέγαμε Αντάρα ή Σύννεφο. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη όπου πολλές φορές εκατοβούλιαζε ίσαμε το γόνατο. Επειδή το πιο συχνά, ψιχάλιζε στους δρόμους έξω καθώς μες στην ψυχή μας.

Κι ότι ήμασταν σιμά πολύ στα μέρη όπου δεν έχει καθημερινές και σκόλες, μήτε αρρώστους και γερούς, μήτε φτωχούς και πλουσίους, το καταλαβαίναμε. Γιατί κι ο βρόντος πέρα, κάτι σαν πίσω απ' τα βουνά, δυνάμωνε ολοένα, τόσο που καθαρά στο τέλος να διαβάζουμε το αργό και το βαρύ των κανονιών, το ξερό και το γρήγορο των πολυβόλων. Ύστερα και γιατί ολοένα πιο συχνά, τύχαινε τώρα ν' απαντούμε, απ' τ' άλλο μέρος vα 'ρχονται, οι αργές οι συνοδείες με τους λαβωμένους. Όπου απιθώνανε χάμου τα φορεία οι νοσοκόμοι, με τον κόκκινο σταυρό στο περιβραχιώνιο, φτύνοντας μέσα στις παλάμες, και το μάτι τους άγριο για τσιγάρο. Κι όπου σαν ακούγανε για που τραβούσαμε, κουνούσαν το κεφάλι, αρχινώντας ιστορίες για σημεία και τέρατα. Όμως εμείς το μόνο που προσέχαμε ήταν εκείνες οι φωνές μέσα στα σκοτεινά, που ανέβαιναν, καυτές ακόμη από την πίσσα του βυθού ή το θειάφι. "Όι, όι μάνα μου"," όι, όι μάνα μου", και κάποτε, πιο σπάνια, ένα πνιχτό μουσούνισμα, ίδιο ροχαλητό, που 'λεγαν, όσοι ξέρανε, είναι αυτός ο ρόγχος του θανάτου.

Ήταν φορές που εσέρνανε μαζί τους κι αιχμαλώτους, μόλις πιασμένους λίγες ώρες πριν, στα ξαφνικά γιουρούσια που κάναν τα περίπολα. Βρωμούσανε κρασί τα χνώτα τους, κι οι τσέπες γιομάτες κονσέρβα ή σοκολάτες. Όμως εμείς δεν είχαμε, ότι κομμένα τα γιοφύρια πίσω μας, και τα λίγα μουλάρια μας κι εκείνα ανήμπορα μέσα στο χιόνι και στη γλιστράδα της λασπουριάς.

Τέλος κάποια φορά, φανήκανε μακριά οι καπνοί που ανέβαιναν μεριές-μεριές, κι οι πρώτες στον ορίζοντα κόκκινες, λαμπερές φωτοβολίδες...

Προικοσύμφωνο μεταξύ Θεοδώρου Μακρή και Μαρίας Κοστηλήτη (1913)

Εισαγωγή

Το συγκεκριμμένο προικοσύμφωνο προέρχεται επίσης από το αρχείο της Ιεράς Επισκοπής Αρδαμερίου. Συντάχθηκε στα Ρεσετνίκια (Άγιο Πρόδρομο), το έτος 1913, και αποτελεί τυπικό δείγμα προικοσύμφωνου.

Το προικοσύμφωνο στα παλιά χρόνια ήταν ένα απαραίτητο συμφωνητικό μεταξύ των δύο οικογενειών σε έναν γάμο. Ουσιαστικά αποτελούσε την "λίστα γάμου" μίας μέλλουσας νύφης, με τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία αποκόμιζε από την οικογένειά της. Η περιουσία αυτή καταγραφόταν λεπτομερώς και περιελάμβανε είδη ενδύσεως και υποδύσεως, είδη οικιακής χρήσης, δώρα προς τον γαμπρό και τους συγγενείς του, ενίοτε και ακίνητη περιουσία. Το προικοσύμφωνο περιελάμβανε και τα απαραίτητα δώρα από την πλευρά του γαμπρού, τα οποία περιορίζονταν συνήθως στο δαχτυλίδι του αρραβώνος και σε έναν σταυρό. Με το προικοσύμφωνο επικυρωνόταν δηλαδή ο αρραβώνας των δύο νέων και οριζόταν η ημερομηνία του γάμου, ο οποίος γινόταν το συντομότερο δυνατό.

Το προικοσύμφωνο υπέγραφαν πάντα εκτός από τους συμβαλλόμενους και διάφοροι μάρτυρες, όπως επίσης και οι ιερωμένοι του χωριού, οι οποίοι παρευρίσκονταν ούτως ή άλλως στον αρραβώνα.

Το έγγραφο έχει ως εξής:

Προικοσύμφωνον

Μεταξύ των υποφαινομένων κυρίων Θεοδώρου Αστ. Μακρή¹ και της εκ Σανών χήρας κ. Μαρίας Γρηγορίου Κοστηλήτη συνεφωνήθησαν τα εξής.

Α^ον Η εκ Σανών χήρα Μαρία Γ. Κοστηλήτη έχουσα θυγατέραν ονόματι Βαΐαν ηλικίας ετών εικοσιτεσσάρων αρραβωνίζει αυτήν σήμερον 20^η του μηνός Απριλίου με τον Θεόδωρον Αστ. Μακρήν και αύριον 21^ην ημέραν Κυριακήν θέλουσι τελέση τον γάμον. Παραδίδει αυτήν λόγω προικός τα εξής:

Βον	1	κιβώτιον	αξίας	Γρ.	44
	1	τσέργαν2	''	''	142
	1	βελέντσαν	''	''	33
	1	καρπέταν3	''	''	38
	13	προσκεφάλαια μάλλινα εντόπια	''	''	130
	2	τρόκνες4 μάλλινες	''	''	10
	4	ποδιές εντόπιες μάλλινες	''	''	40
	2	ποδιές μεταξωταί Ευρώπης	''	''	30
	7	ασπρόρουχα υποκάμισα	''	''	70
	6	εντόπια φουστάνια μισομέταξα	''	''	300
	3	αγοραστά φουστάνια Ευρώπης	''	''	75
	1	κοντό5 τσόχινον	''	''	50
	1	βόλκα6	''	''	100
	3 2	εντόπιες τάβλες7 μισάλια εντόπια	''	''	75
	20	μανδύλια	''	''	90
					1227

Γ^ον Ο Θεόδωρος Αστερίου Μακρής δέχεται την ανωτέρω συμφωνίαν και στέργει να τελέση τον γάμον και ουδέποτε θέλει εγείρη απαιτήσεις.

Δ^ον Ο Γαμβρός Θεοδώρου παρέχει την νύμφην προγαμιαίαν δωρεάν καταβολήν λίρας οθωμανικάς δύο (αρ. 2).

1 δακτυλίδιον αργυρούν

1 σταυρόν αργυρούν

1 ζεύγος ενώτια

Δι' ο εγένετο το παρόν εις διπλούν υπογραφέντα εκ των συμβαλλομένων και επικυρωθέντα υπό του ιερέως και των αξιοπίστων μαρτύρων αντηλλάγησαν υπ' αμφοτέρων.

Εν Ρεσετνικίοις τη 20^η Απριλίου 1913.

Οι συμβαλλόμενοι

Θεόδωρος Μακρής

Μαρία Γρηγ. Κοστηλήτη

Ο ιερέας

Παπά Αστέριος⁸ Γραμμενόπουλ.

Οι μάρτυρες

Γ. Εμ. Βατζόλας⁹

Χρ. Εμ. Βερβάτης¹⁰

Αθαν. Καράς¹¹

Νικόλαος Θ. Αβράμ¹²

Δημήτρ. Β. Βερβάτης¹³

Γεώργιος Ιωάν. Κοστηλήτης

Σχόλια

1. Ο Θεόδωρος Αστ. Μακρής (γενν. 1887), στο επάγγελμα ποιμένας.

2. Αδιάβροχη κάπα ή πανωφόρι, το οποίο φτιάχνονταν από μαλλί τράγου.

3. Μάλλινο σκέπασμα του κρεβατιού.

4. Η τρόκνια ή τρόκνα ήταν μία μάλλινη, υφασμένη στον αργαλειό κούνια, στην οποία έβαζαν οι μανάδες τα μωρά τους όταν έκαναν δουλειές στο σπίτι. Είχε σχήμα παραλληλόγραμο και στις γωνίες στηριζόταν από 4 σκοινιά, τα "τρουκνόσκ'να". Όταν η γυναίκα πήγαινε για εξωτερικές εργασίες (στο χωράφι κτλ.) έδενε επάνω της την τρόκνια, κουβαλώντας το μωρό. Στο χωράφι πάλι, είτε είχε την τρόκνια δεμένη επάνω της, είτε την έδενε σε κάποιο δέντρο.

5. Γυναικείο τσόχινο πανωφόρι.

6. Η μπόλκα ήταν είδος γυναικείας ζακέτας.

7. Οι τάβλες και τα μισάλια ήταν είδη τραπεζομάντηλων της εποχής.

8. Ο παπα-Αστέριος Γραμμένου ήταν ιερέας του Αγίου Προδρόμου. Αλλού αναφέρεται Γραμμενόπουλος, δηλώνοντας όμως το όνομα του πατέρα του Γραμμένου.

9. Πρόκειται για τον Γεώργιο Βατζώλα του Εμμανουήλ (ή Αναγνώστη), γεννηθέντα το 1874 και στο επάγγελμα αγωγιάτη.

10. Ο Χρήστος Βερβάτης του Εμμανουήλ (γενν. 1863) και στο επάγγελμα γεωργός.

11. Πρόκειται για τον Αθανάσιο Καρά του Αργυρίου, γεννηθέντα το 1858 και στο επάγγελμα εργάτη.

12. Ο Αβράμης Νικόλαος του Θεοδώρου, γεννηθείς το 1874 και στο επάγγελμα αγροφύλακας.

13. Ο Δημήτριος Βερβάτης του Βασιλείου, γεννηθείς το 1873 και στο επάγγελμα γεωργός. Παντρεύτηκε την Φωτεινή Σιαρλή.

Το δημοψήφισμα του 1920

Εφημερίδα: Μακεδονία
Τεύχος: 3155
Ημερομηνία: 17 Νοεμβρίου 1920

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ

ΤΑ ΕΦΟΡΕΥΤΙΚΑ ΜΕΛΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

Εις την Νομαρχίαν διεξάγεται πυρετώδης εργασία δια την διενέργειαν του δημοψηφίσματος. Χθες ανήλθον εις την διοίκησιν πλείστοι βουλευταί και συνειργάσθησαν μετά του Γεν. Γραμματέως κ. Ζαβιτσάνου εν σχέσει με τον καταρτισμόν του προγράμματος της διενεργείας του δημοψηφίσματος, το οποίον δημοσιεύεται σήμερον. Οι εκλογείς θα ψηφίσουν εις τα αυτά εκλογικά τμήματα. Εις τα εκλογικά τμήματα της περιφερείας Χαλκιδικής ωρίσθησαν ως μέλη εφορευτικών επιτροπών οι εξής:

Τμήμα Ιερισσού: Γ. Γκούτζος, Ι. Ιατρού, Θ. Κάππας, Ν. Μαρίδης, Γ. Τερτελίκης.

Ρεβενίκια: Χ. Αναγνώστου, Α. Γερούκης, Γ. Γεωργιάδης, Σ. Γιουζέπας, Γ. Γκλάβας.

Αγίας Παρασκευής: Λ. Χρυσάφης, Χ. Παντζάρης, Χ. Τσασαράκης, Γιαταγάνας.

Συκιάς: Α. Χονδρογιάννης, Ι. Καρδάρας, Ε. Ιατρού.

Αγίου Νικολάου: Α. Καρράς, Α. Κατσασίκης, Ι. Ρετίκης, Ν. Βαφίδης.

Ορμυλίων: Γκοντζαμάνης, Α. Λανταβός, Δ. Κατσίκης.

Βραστών: Γεροβασίλης, Κ. Γιαννοβασιλείου, Ι. Κάσσανδρος, Α. Ραπτόπουλος.

Πολυγύρου: Κ. Νάκος, Α. Παλαμίδης, Δ. Κότσανος, Χ. Κότσανος, Α. Κατερινάρης.

Πορταριάς: Α. Χαλκιάς, Α. Κουγιουμτζής, Α. Γυπαργύρου.

Βάλτης: Α. Οικονόμου, Χ. Γιαννίκου, Α. Δίκας, Ι. Τζιντός και Γ. Δαραβίγγας.

Βάβδου: Ν. Σαρρής, Α. Νέστορος, Γ. Ζαχαρίου, Θ. Τσιρωνάς.

Γαλατίστης: Ι. Παπούλας, Χ. Βλάχου, Κ. Γαβονάς, Κ. Καλογερής.

Ραβνά: Α. Καλαφάτης, Μ. Μαλακούδης, Κ. Κατσαμούρης, Κ. Κώτας.

Ρεσιτνίκια: Α. Χρυσάφης¹, Ι. Μορφουλάς², Ε. Τσουρέλας, Γ. Διαμαντής, Α. Παπαρδέλης.

Σωποτνίκια: Χ. Βασιλικού, Γ. Τζώτζος, Κ. Καρνίβατος, Ν. Ζαγκούδης, Πατέστας.

Λιαρίγκοβη: Ι. Κότσανος, Γ. Κυρούδας, Γ. Καλυβιώτης, Ν. Σιώκος, Γ. Κάκας και

Ισβόρου: Χ. Αστερίου, Ν. Αποστολούδης, Ι. Γραμμένος, Κιοπέκης και Ν. Ηλίας.

Σχόλια

Πρόκειται για το δημοψήφισμα το οποίο διενεργήθηκε στα τέλη του 1920 από την κυβέρνηση του Δ. Ράλλη, εν μέσω της Μικρασιατικής Εκστρατείας με σκοπό την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου Α' ο οποίος είχε αυτοεξοριστεί το 1917 στην Ελβετία. Το δημοψήφισμα έλαβε χώρα μετά την ήττα του Ελ. Βενιζέλου στις Γενικές εκλογές της 14ης Νοεμβρίου 1920, και το αποτέλεσμά του ήταν η επάνοδος του Κωνσταντίνου.

Το δημοψήφισμα αυτό ήταν πολύ κρίσιμο, γιατί μετά από αυτό, οι σύμμαχοι Άγγλοι παύουν να υποστηρίζουν τις ελληνικές θέσεις και κλίνουν υπέρ της Τουρκίας με επακόλουθο την Μικρασιατική καταστροφή.

1. Πρόκειται μάλλον για τον Αθανάσιο Χρυσάφη του Χρυσάφη, γεννηθέντα το 1873.

2. Ο Ιωάννης Μορφουλάς διατηρούσε παλιά στον Άγιο Πρόδρομο χάνι, δίπλα από το παντοπωλείο της οικογένειας Βακάλη.

Ενδυμασία κατοίκων (Μαρία Ι. Σαράφη)

Αφηγήτρια: Μαρία Ι. Σαράφη
Καταγραφή: Γιάννης Δ. Σαράφης
Τόπος: Άγιος Πρόδρομος
Ημερομηνία: 16/11/2004

- Αργαλειό είχε κανένας δικός μας;

- Αργαλειό είχι η Μουρφία¹, κι_ύφαινάμι, κάπουτι...

- Το είχατε από παλιά ή το αγοράσατε;

- Απού πριν ήταν τ'ς γιαγιάς τ'ς Αννέτας², κι τουν έδουσι τ'ν Μουρφία. Ήταν απού τ' γιαγιά τ'ς. Κι τώρα τουν έχ' ικεί στου παλιό του σπίτ’ 'που 'πάν', που 'ν' του σπίτ' τ' άλλου. Ικεί τουν έχ', κι έχ' κι νήμα, έχ' κι... είνι κι τα μ'τάρια³, είνι κι τα χτένια⁴.

- Και μ' αυτό τι έφκιαναν τότε;

- Να, έφκιανάμι στρουσίδια, που_έστρουνάμι στα κρεβάτια.

- Ρούχα;

- Κι ρούχα ικείνα τα χρόνια, ύφινάμι κι_έφκιανάμι.

- Τι φτιάχνατε, πουκάμισα, παντελόνια;

- Παντιλόνια.

- Μάλλινα, χοντρά;

- Μάλλινα, χουντρά.

- Πρόλαβες κανέναν στον Αϊ-Πρόδρομο που φορούσε παντελόνια;

- Οι παππούδις είχαν μπινιβρέκια.

Μπινιβρέκ' και ζουνάρ' από τον Άγιο Πρόδρομο

- Θυμάσαι εσύ κανέναν να φοράει παντελόνια;

- Αυτός η μπάρμπα-Σαραφιανός⁵, που τον θ'μήθ'κα ιγώ μι παντιλόν'. Που είχι του μύλου.

- Οι γυναίκες;

- Οι γυναίκες φουρούσαν φουστάνια, όχ' κι πουλύ...

- Κεντημένα δεν είχε, ποδιές υφαντές; Αλατζένια είχε;

- Τώρα, όταν ήρτα ιγώ δεν είχι... πριν απού χρόνια είχι, πιο παλιά ήταν.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

1. Ευμορφία Ι. Σαράφη, σύζυγος Σταύρου Κ. Σταυρούδη

2. Αννέτα, σύζυγος Κων/νου Ν. Βακάλη.
3. Εξάρτημα του αργαλειού με το οποίο μετακινούνται τα νήματα του στημονιού για να περνάει η σαΐτα.
4. Εξάρτημα του αργαλειού.

5. Σαραφιανός Στ. Μαυρογιάννης, μυλωνάς στο επάγγελμα. Είχε τον λεγόμενο "Μαυρογιαννάδ'κο μύλο" κοντά στο εξωκλήσι του Αγίου Προδρόμου.

Ψηλό ιβουνό, Μαρίγια μου (Πολύγυρος)

Ψηλό ιβουνό, Μαρίγια μου1

Ψηλό ιβουνό, Μαρίγια μου,
ψηλό ιβουνό θέ’ ν’ ανεβώ,
ερ’ ψηλό μαρμαρουμένου,
του χειλάκι σ’ του βαμμένου.

Να κόψου του, Μαρίγια μου,
να κόψου του βασιλικό,
ερ’ να κάμου αρύ φουρκάλι²
σαν κ’ ισένα δεν είν’ άλλη.

Να φουρκαλώ, Μαρίγια μου,
να φουρκαλώ τις θάλασσες,
ερ’ ν’ αράζουν τα καράβια
τα όμουρφα τα παλικάρια.

Καράβι ή, Μαρίγια μου,
καράβι ήρθι κι άραξι,
στης αγάπης μου την πόρτα
σα να ήξιρ’ απού πρώτα.

- Καραβουκύ, Μαρίγια μου,
καραβουκύρη κι αδιρφέ,
ερ’ τι έχεις μες στ’ αμπάρι
κι όλο τρίζει το κατάρτι;

- Στην πλώρη έ, Μαρίγια μου,
στην πλώρη έχου παπαδιές,
ερ’ στην πρύμνη παντριμένις
χήρις κι αρραβουνιασμένις.

Κι τα κουρί, Μαρίγια μου,
κι τα κουρίτσια μες στ’ αμπάρ’,
τα κουρίτσια μες στ’ αμπάρι
κι όποιους θέλ’ να πάει να πάρει.

1. Παλιό τραγούδι του Πολυγυρου. Έχει ηχογραφηθεί από την Χορωδία του Πολιτιστικού Συλλόγου Πολυγύρου και μπορεί κανείς να ακούσει το τραγούδι στο cd "Παραδοσιακά τραγούδια του Πολυγύρου", εκδόσεως του ιδίου συλλόγου.

2. Η σκούπα.

Στατιστική του Καζά Κασσανδρείας του 1899

Εφημερίδα: Αγών

Τεύχος: 31, 42, 46

Ημερομηνία: 22 Οκτωβρίου 1899 - 4 Φεβρουαρίου 1900

Τεύχος 31 (22 Οκτωβρίου 1899)

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Πληθυσμός της Διοικήσεως Θεσσαλονίκης

Ως γνωστόν η Τουρκία πλην πολλών άλλων εκληρονόμησε παρά των Βυζαντινών την κατά τας στρατιωτικάς μάλλον ή τας διοικητικάς ανάγκας διαίρεσιν του Κράτους. Αι ανάγκαι αύται, ως εικός, υποδεικνύουσι την διαίρεσιν της χώρας κατά τμήματα μεγάλα δυνάμενα έκαστον να απαρτίσωσιν αυτοτελή στρατιωτικήν δύναμιν αυτάρκη εν διδομένη στιγμή προς άμυναν ή επίθεσιν καθ' ωρισμένου εχθρού ή των επί μέρος αυτού κινήσεων· δια τούτο βλέπομεν την μεγίστην μονάδα της διοικητικής διαιρέσεως εν Τουρκία, το Βιλαέτιον, περιλαμβάνουσαν κατ' έκτασιν τοσαύτας χώρας, όσαι ηδύναντο και βασίλειον να απαρτίσωσιν. Εις τας απαιτήσεις άλλως της διοικήσεως επαρκεί η πολλαπλή υποδιαίρεσις της μονάδος εκείνης και ούτω αντί της συνήθους εις τα πλείστα των συνταγματικών τουλάχιστον Κρατών διπλής διαιρέσεως εις νομούς και επαρχίας, εν Τουρκία απαντώμεν τετραπλάς περιφερείας, το Βιλαέτιον (θέμα των Βυζαντινών), Σαντζάκιον (Διοίκησιν ή νομόν κατά την κρατούσαν σήμερον παρ' ημίν έξιν), Καημακαμλήκιον ή Καζάν (υποδιοίκησιν ή επαρχίαν) και Μουρδουρλήκιον αντιστοιχούν κατ' όνομα μεν προς τους παρ' ημίν δήμους, κατ' έκτασιν δε προς τας ημετέρας επαρχίας.

Εν τη ημετέρα εξετάσει θα παραλάβωμεν εκ του ευρυτάτου Βιλαετίου Θεσσαλονίκης μόνον την επώνυμον Διοίκησιν, ήτις περιλαμβάνει κυριολεκτικώς την κεντρικήν Μακεδονίαν χωρούσαν από νότου εκ της Αικατερίνης και από ανατολών εκ του Αγίου Όρους και φθάνουσα κατά μήκος του Αξιού προς βορράν μέχρι και των Βελεσσών προς δυσμάς και μέχρι της περιφερείας Στρωμνίτσης κατ' ανατολάς.

Η Διοίκησις (Σαντζάκιον) Θεσσαλονίκης διαιρείται εις τας επομένας δέκα και τέσσαρας υποδιοικήσεις, Καζάδες υπό των Τούρκων καλουμένας:

1. Θεσσαλονίκης Καζάν
2. Λαγκαδά

3. Αικατερίνης

4. Βερροίας

5. Κασσάνδρας

6. Αγίου Όρους

7. Γενιτσών

8. Βοδενών

9. Γεβγελής

10. Αβρέτ Ισσάρ

11. Δοϊράνης

12. Στρωμνίτσης

13. Τίκφας

14. Βελεσσών

Τεύχος 42 (7 Ιανουαρίου 1900)

Ε. Της υποδιοικήσεως Κασσάνδρας

Η υποδιοίκησις αύτη έλαβε το όνομα εκ της επί του Θερμαϊκού κόλπου κειμένης μιας των τριών της Χαλκιδικής Χερσονήσων, της νυν Κασσάνδρας καλουμένης, Παλλήνης δε το πάλαι και περικλείει το μέγιστον της Χαλκιδικής μέρος δι' αυτό τούτο και αγνοτάτη και αμιγέστατα ελληνική ούσα, ως καταδεικνύεται εκ των κατά μέρος συνοικισμών, οίτινες συγκροτούσιν αυτήν και ους παραθέτομεν ώδε:

Καπί Μετόχι (Δοχειριάτικον)· κάτ. 30. Σιμοπετρίτικο· κάτ. 25. Διονυσιάτικο· κάτ. 15. Κρολένδι (Αγιοπαυλίτικο μετόχι)· κάτ. 10. Εσφιγματίτικο (μετόχι)· κάτ. 15. Σταυρονικάτικο· κάτ. 15. Καρακαλινό· κάτ. 15. Λαυριώτικο· κάτ. 15. Πάντα κτήσεις μονών υπό ελλήνων μοναχών ή χωρικών καλλιεργούμεναι.

Άθητος· χωρίον οικούμενον υπό 250 κατ. ελλήνων και την γλώσσαν. Ρούσικο (μετόχι)· κάτ. 10. Αγιοπαυλίτικο· κάτ. 4. Αμφοτέρων των μετοχίων τούτων οι καλλιεργηταί εισίν έλληνες. Βάλτα· κωμόπολις υπό 800 ελλήνων και την γλώσσαν οκουμένη. Κελλί Σιμωπετρίτικο· κάτ. 10 έλληνες και την γλώσσαν. Φούρκα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Χαλάνδρα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Ιβηριτικόν (μετόχι), Χιλιανταρινό, Μελέτ Μετόχι (Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου), μετόχια των ομωνύμων εν Άθωνι Μονών υπό ελλήνων και την γλώσσαν οικούμενα.

Κασσανδρινό· χωρίον οικούμενον υπό 80 ελλήνων και την γλώσσαν. Αναστασίτικο· Ζωγραφίτικο· μετόχια ωσαύτως οικούμενα εκάτερον υπό 10 κατ. ελλήνων και την γλώσσαν.

Παζαράκι· Ξηροποταμινό· μετόχια και ταύτα, ων το μεν πρώτον οικείται υπό 80, το δε δεύτερον υπό 5 κατοίκων απάντων ελλήνων και την γλώσσαν.

Πολύχρονο· κάτ. 150 έλληνες και την γλώσσαν.

Χανιώτι· κάτ. 55 έλληνες και την γλώσσαν.

Τσαπράνη· κάτ. 150 έλληνες και την γλώσσαν.

Αγία Παρασκευή· κάτ. 450 έλληνες και την γλώσσαν.

Καψόχωρα· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Ιβηριώτικο (μετόχι)· κάτ. 8 έλληνες και την γλώσσαν.

Παληούρι· κάτ. 350 έλληνες και την γλώσσαν.

Χιλιανταρινό (μετόχι)· κάτ. 40 έλληνες και την γλώσσαν.

Σουφουλάρι ή Μουχτίδικο· κάτ. 250 έλληνες και την γλώσσαν.

Σουφουλάρι Τουρκικό· κάτ. 10 τούρκοι και την γλώσσαν.

Πορταριά· κάτ. 400 έλληνες και την γλώσσαν.

Άγιος Μάμας· χωρίον οικούμενον υπό 460 κατοίκων απάντων Ελλήνων και την γλώσσαν. Εις το μικρόν και άσημον τούτο χωρίον εκληροδότησε τα ερείπια αυτής η αρχαία και περιώνυμος Όλυνθος, ην ες αεί απηθανάτισε του Δημοσθένους η δαιμονία ρητορική.

Ηκρίτικο, Ρωσικό, Κασταμονής, Ζωγράφου, Διονυσίου, Βατοπεδινό, Μυλιόφυτο, Φιλοθείτικο, Μαριανά, πάντα μετόχια οικούμενα υπό 395 κατοίκων απάντων ελλήνων και την γλώσσαν.

Καρκάρα· άλλοτε μετόχιον Καρακάλου, νυν δε τουρκικόν χωρίον οικούμενον υπό 516 τούρκων και την γλώσσαν.

Βρωμόσουρτα· τσιφλήκι οικούμενον υπό 50 ελλήνων και την γλώσσαν.

Καρατεπέ· τσιφλήκι οικούμενον υπό 50 κατοίκων, ων 25 μεν έλληνες, 25 δε τούρκοι ελληνοφωνούντες.

Ακ Μπουνάρ· κάτ. 65 ων 15 έλληνες και την γλώσσαν, 50 δε τούρκοι και την γλώσσαν.

Παναγία· τσιφλήκι οικούμενον υπό 15 ελλήνων και την γλώσσαν.

Αμπόζ Ασλάν· Εμέρ Τζελύ· Αζ Ασανλύ· Μπαρακλύ· Παζαρλύ· πάντα τουρκικά τσιφλήκια υπό 500 τούρκων και την γλώσσαν οικούμενα.

Πολύγυρος· κωμόπολις, πρωτεύουσα της υποδιοικήσεως, υπό 3000 ελλήνων και την γλώσσαν οικουμένη.

Ορμέλια· κωμόπολις αριθμούσα 2000 έλληνας και την γλώσσαν.

Βατοπεδινό, Ζωγραφίτικο και έτερα πέντε μετόχια καλλιεργούμενα υπό των κατοίκων Ορμελίων και οικούμενα υπό 50 μοναχών ελλήνων και την γλώσσαν.

Νικήτα· κωμόπολις οικουμένη υπό 1000 ελλήνων και την γλώσσαν. Έτερα πέντε μετόχια οικούμενα υπό 15 μοναχών ελλήνων.

Παρθενιώνα· κάτ. 200 έλληνες και την γλώσσαν.

Γρηγορίου, Εσφιγμένου, Παντοκράτορος· μετόχια εν τη περιφερεία της κωμοπόλεως Συκιάς κείμενα και οικούμενα υπό 60 ελλήνων και την γλώσσαν.

Συκιά· κωμόπολις οικούμενη υπό 2500 ελλήνων και την γλώσσαν.

Άγιος Νικόλαος· κάτ. 800 έλληνες και την γλώσσαν.

Μετεγνήτσι· κάτ. 250 έλληνες και την γλώσσαν.

Βραντά· κωμόπολις αριθμούσα 2000 έλληνας και την γλώσσαν.

Λόκοβα· κάτ. 550 έλληνες και την γλώσσαν.

Τεύχος 46 (4 Φεβρουαρίου 1900)

Πραβίτα· κάτ. 15 Έλληνες και την γλώσσαν.

Καγιαψίκι· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Τοπλίκι· κάτ. 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σιοποτνίκι· μετά της Παληόχωρας κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Αδάμ-Κιοϊ· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ζαγγλιβέριον· κάτ. 1350 ων 1200 Έλληνες και την γλώσσαν, οι δε άλλοι Τούρκοι.

Ραυνά· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Αρδαμέρι· κάτ. 250 Έλληνες και την γλώσσαν.

Περιστερά· κάτ. 300 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λειβάδι· κάτ. 1500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Μουράτ-Μαχαλές· κάτ. 400 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δουμπιά· κάτ. 400 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σανά· κάτ 240, ων 200 Έλληνες και την γλώσσαν, οι δε άλλοι Τούρκοι.

Ρεσιτνίκια· κάτ. 250 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γκρήμνιανη· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λοζίκι· κάτ. 190, ων οι 150 Έλληνες, οι δε λοιποί Τούρκοι, πάντες Ελληνόφωνοι.

Μόδι· κάτ. 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Σταυρός· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Στρόλλογγο· κάτ. 20 Έλληνες και την γλώσσαν.

Κοκαλού· κάτ 100 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Παζαρούδα· κάτ. 190, ων 160 Έλληνες, οι δε άλλοι Τούρκοι την Ελληνικήν ομιλούντες.

Λάνψα· κάτ. 25 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Κιψιλώ· κάτ. 260 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ακτοπράκ· κάτ. 60 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ισομπάς· κάτ. 20 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δερί-μαχαλέ· κάτ. 60 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Καρσικί Γκιόλ· κάτ. 50 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Γενερέν· κάτ. κάτ 40 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Σοφλάρι· κάτ. 50 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ιγκρέκ· κάτ. 200 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Ράβνα· κάτ. 500 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Αχαλύ· κάτ. 100 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Γουμένιτσα· κάτ. 40 Τούρκοι και την γλώσσαν.

Βορενός· κάτ. 60 Έλληνες και την γλώσσαν.

Λαγκαδάκια· κάτ. 120, ων το ήμισυ μεν Έλληνες και την γλώσσαν, το δε έτερον Τούρκοι και την γλώσσαν.

Δοαντζήδες ή Γερακαρού· κάτ. 140, ων 100 μεν Έλληνες και την γλώσσαν, 40 δε Τούρκοι και την γλώσσαν.

Λαρίγγοβον· κάτ. 2000 Έλληνες και την γλώσσαν.

Παληοχώρι· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ρεβενίκια· κάτ. 800 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γουμάτι· κάτ. 500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ιερισσός (μετά των μετοχίων)· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ίσβορος· κάτ. 500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Μαχαλάς (Καζαντζή)· 150 Έλληνες και την γλώσσαν.

Νοβοσέλον· κάτ. 450 Έλληνες και την γλώσσαν.

Βαρβάρι· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Στανό· κάτ. 600 Έλληνες και την γλώσσαν.

Χωρούδα· κάτ. 100 Έλληνες και την γλώσσαν.

Γαλάτιστα· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Βάβδος· κάτ. 2500 Έλληνες και την γλώσσαν.

Ούτοι είνε οι εν τη υποδιοικήσει Κασσάνδρας περιλαμβανόμενοι συνοικισμοί αποδεικνύοντες αυτήν την Ελληνικωτάτην απάσης της Μακεδονίας. Το όλον του πληθυσμού αυτής σύγκειται κατά την ανά χείρας στατιστικήν εκ 42035, ων αι 38568 Έλληνες ορθόδοξοι και την Ελληνικήν λαλούντες, οι δε λοιποί Τούρκοι, ων μέρος Ελληνοφωνεί ωσαύτως. Ως ελέχθη η υποδιοίκησις Κασσάνδρας περιλαμβάνει το πλείστον της Χαλκιδικής χερσονήσου κατ' έκτασιν, το υπόλοιπον δε αυτής υπάγεται εις την υποδιοίκησιν Λαγκαδά, ης κατεστρώσαμεν ήδη την στατιστικήν, και την του Αγίου Όρους, εις ην προσεχώς θα ασχοληθώμεν.

Σχόλια

Η συγκεκριμμένη στατιστική ανάλυση του πληθυσμού του Καζά Κασσάνδρας δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Αγών" (1889-1900), που εκδιδόταν στην Αθήνα και αποτελούσε το "Δημοσιογραφικόν όργανον Ηπειρωτών και Μακεδόνων". Όπως αναφέρεται σε προγενέστερη δημοσίευση συντάχθηκε τα τελευταία 5 χρόνια (δηλαδή από το 1895-1899). Η στατιστική αυτή μπορεί να έχει και ορισμένες ανακρίβειες, όσον αφορά τον αριθμό των κατοίκων (π.χ. η Γαλάτιστα, ο Άγιος Πρόδρομος και άλλα γειτονικά χωριά είχαν μεγαλύτερο πληθυσμό, συγκριτικά με άλλες στατιστικές της ίδιας εποχής), αλλά δίνει μία πολύ συγκεκριμμένη και σαφή εικόνα του οικιστικού δικτύου της Χαλκιδικής στα τέλη του 19ου αιώνα.

(Σημ.) Χρησιμοποιώντας το ποντίκι του υπολογιστή, και περνώντας επάνω από τα ονόματα των οικισμών που αναφέρονται, δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να δει τα σημερινά ονόματα των οικισμών, όπως και σε παλαιότερες αναρτήσεις.