Συγγραφέας: Νικόλαος Θ. Σχινάς
Τιτλος βιβλίου: "Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου", Τεύχος Γ' (Αθήνα 1887)
Πρόλογος
Συγγραφέας του παραπάνω βιβλίου είναι ο ταγματάρχης του μηχανικού Νικόλαος Σχινάς, ο οποίος "τη εντολή του επί των στρατιωτικών Υπουργού" περιόδευσε στην Μακεδονία και την Ήπειρο το 1886. Κατα την διάρκεια του "διερευνητικού" ταξιδιού του, κατέγραψε πολύτιμες πληροφορίες για τις περιοχές και τα χωριά από τα οποία πέρασε, όπως επίσης και το "οδικό" δίκτυο της κάθε περιοχής.
Τιτλος βιβλίου: "Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου", Τεύχος Γ' (Αθήνα 1887)
Πρόλογος
Συγγραφέας του παραπάνω βιβλίου είναι ο ταγματάρχης του μηχανικού Νικόλαος Σχινάς, ο οποίος "τη εντολή του επί των στρατιωτικών Υπουργού" περιόδευσε στην Μακεδονία και την Ήπειρο το 1886. Κατα την διάρκεια του "διερευνητικού" ταξιδιού του, κατέγραψε πολύτιμες πληροφορίες για τις περιοχές και τα χωριά από τα οποία πέρασε, όπως επίσης και το "οδικό" δίκτυο της κάθε περιοχής.
Παρακάτω παραθέτουμε μερικά γενικά στοιχεία που αναφέρονται για την Χαλκιδική, και στην συνέχεια πληροφορίες για την περιοχή γύρω από το χωριό Ρεσετνίκια, τον σημερινό μας Άγιο Πρόδρομο.
Η προς μεσημβρίαν του όρους Κίσσου ή Χορτιάτου και των δύο συνεχομένων λιμνών Κουτσούκ-Μπεσίκ Αγίου Βασιλείου, Λαγκαδά ή Λαγκαζά και Μπουγιούκ-Μπεσίκ ή Βόλβης και του εις την θάλασσαν τα ύδατα τούτων εκδίδοντος ποταμού Ρηχίου, εκτεινομένη χώρα αποτελεί την Χαλκιδικήν χερσόνησον. Η χερσόνησος αύτη βαίνουσα προς μεσημβρίαν και μεταξύ των κόλπων Θερμαίου ή Θεσσαλονίκης από δυσμών και Στρυμονικού, Κοντέσσας ή Ορφανού απ' ανατολών εκδίδει προς το Αιγαίον πέλαγος τας τρεις μικροτέρας χερσονήσους Παλλήνης ή Κασσάνδρας, Σιθωνίας ή Λογγού και Ακτής, Άθω ή Αγίου Όρους, μεταξύ των οποίων σχηματίζονται οι δύο κόλποι, ο Τορωναίος ή της Κασσάνδρας και ο Συγγιτικός ή του Αγίου Όρους.
Η χερσόνησος αύτη εκλήθη Χαλκιδική είτε εκ των εν αυτή πολλών εκ Χαλκίδος της Ευβοίας αποικιών είτε εκ των επ' αυτής μεταλλείων και ιδίως χαλκού.
Το βόρειον της χερσονήσου ταύτης τμήμα εκτός των προς μεσημβρίαν εκδιδομένων τριών χερσονήσων διαιρείται εις τ' ακόλουθα τμήματα:
1ον Της Καλαμαρίας, κατέχοντος το ΒΔ και την ανατολικήν παραλίαν του Θερμαίου κόλπου.
2ον Τα Χάσικα, κατέχοντος το μέσον και ον καθόλου αμιγές ξενικού πληθυσμού.
3ον Των Μαδεμοχωρίων, απαρτιζομένου εξ εννέα χωρίων, αντί των δώδεκα υφ' ων πρότερον απηρτίζετο και κατέχοντος το ανατολικόν μέχρι της δυτικής παραλίας του Στρυμονικού κόλπου.
4ον Του Αδραμέρι, απαρτιζομένου εκ δέκα και εξ χωρίων και κατέχοντος το ΒΔ μέρος της χερσονήσου.
5ον Το προς Μεσημβρίαν των λιμνών Κουτσούκ και Μπουγιούκ Μπεσίκ τμήμα της Παζαριάς.
Τα τμήματα ταύτα μετά των χερσονήσων Κασσάνδρας και Λογγού αποτελούντα το διαμέρισμα Κασσανδρείας διοικούνται από Καϊμακάμην έδραν έχοντος την κωμόπολιν Πολύγυρον, εν η και ο επίσκοπος Κασσανδρείας εδρεύει...
...Η χερσόνησος αύτη παράγει δημητριακούς και έλαιον, ων μικρά γίνεται εξαγωγή, οίνους καταναλισκομένους εν τω τόπω, μέλι και κουκούλια, καύσιμον ξυλείαν και ανθράκας εκ δε των δυτικών χωρίων ή Μαδεμοχωρίων και το Άγιον Όρος οικοδομήσιμον ξυλείαν και τέλος εις πλείστα χωρία αι γυναίκες κατεργάζονται μάλλινα υφάσματα ιδίως δε καλλίστους τάπητας (κελίμια) εις τα χωρία Πολύγυρον και Λιαρίγκοβι, ων τα νήματα τεχνηέντως και ανεξιτήλως βάφονται παρά των ιδίων γυναικών...
Οδός από Ζαγκλιβέρι εις Πολύγυρον
Ζαγκλιβέρι (Όρα σελ. 501). Η ετέρα οδός η από του χωρίου τούτου ομαλώς βαίνουσα και διερχομένη δια δάσους μωρέων και αμπελώνων παρέρχεται της αριστερόθεν αυτής σχηματιζομένης βρωμολίμνης (όρα σελ 501) και μετά 1/4 ώρ. του μικρού δεξιόθεν χωρίου Αδάμ, έχοντος περί τας 140 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν, παντοπωλεία, βρύσεις, και από τούτου ανέρχεται μικράν ανωφέρειαν, μεθ' ην βαίνουσα ομαλώς επί κλιτύος (δεξιόθεν της οποίας υψούται βουνόν σύδενδρον, επί των κλιτύων του οποίου κείται το χριστιανικόν χωρίον Τουμπιά, έχον 139 οικογενείας, αριστερόθεν δε απότομος λίαν κατωφέρεια φέρουσα προς ρευματιάν), διέρχεται μετά τούτο ρεύμα, παρ' ο και πηγή ύδατος, κατόπιν δε ανέρχεται μικράν ανωφέρειαν, οπόθεν ομαλώς βαίνουσα διερχομένη δια σποράδην μελιών, φέρει εις το χωρίον Σανά, έχον 59 οικογενείας χριστιανών και οθωμανών, εκκλησίαν, φρέατα και μικρόν παντοπωλείον. Εξερχομένη του χωρίου η οδός παρέρχεται πηγής ύδατος και του εκκλησιδίου Προφήτου Ηλία, ανέρχεται μεγίστην ανωφέρειαν επί 1/2 ώραν, διερχομένη δια δάσους μεγάλων δρυών επί του βουνού Πτούνι (υψουμένου αριστερόθεν της οδού και πέραν τούτου υψούται το όρος Χολομώνδα), μεθ' ην ομαλώς βαίνει επί 1/4 ώρας δια κοντοκλάδων δρυών. Διασταυρουμένη δε μετά της από Θεσσαλονίκης εις Λιαρίγκοβι οδού, κατέρχεται ομαλώς, διερχομένη δια κοντοκλάδων και βαίνουσα επί γαιώδους εδάφους, φέρει εις το από του όρους Χολομώνδα κατερχόμενον ρεύμα Βατόνια.
Το ρεύμα Βατόνια πηγάζον από το χωρίον Λούκοβι διέρχεται πρώτον μεταξύ των χωρίων Βάβδου και Πολυγύρου και έπειτα μεταξύ των χωρίων Μαριανά, Μυριόφτου και Αγιομάμα, όπου πλάτανοι, δρυς και άλλα.
Διαβαίνουσα η οδός το άνω ρεύμα ανέρχεται ομαλώς και διερχομένη δια δάσους δρυών, πρίνων και άλλων, διαβαίνει έτερον ρεύμα. Παρερχομένη δε μικράς πηγής, καθίσταται δύσβατος και ούτω φέρει εις το χωρίον Καγιατζήκι κείμενον επί ράχης και έχον 33 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν και βρύσεις. Εντεύθεν κατωφερής και λίαν δυσχερής οδός διερχομένη δια δάσους δρυών, φέρει μετά μικρόν εις ρεύμα. Από δε της διαβάσεως τούτου ανερχομένη βαίνει ομαλώς επί 1/4 ώρας, μεθ' ην κατέρχεται αύθις λίαν αποτόμως και διαβαίνει μετά 1/4 ώρας δεύτερον ρεύμα, Καβρόλακκος καλούμενον, έχον ύδωρ, μεθ' ο ανωφερώς επί 1/2 έτι ώραν και δι' αραιού δάσους δρυών βαίνουσα, φέρει επί ράχης, αφ' ης καταφανής γίνεται η κωμόπολις Πολύγυρος. Από δε της ράχης ομαλώς και επί κλιτύος βαίνουσα και διερχομένη δια δάσους πρίνων, φέρει μεθ' 1/2 έτι ώραν εις την κωμόπολιν...
Οδός από Θεσσαλονίκης εις Ιερισσόν (εν μέρει αμαξιτός.)
Δια των χωρίων Μαχαλά και Ισβόρου
Θεσσαλονίκη... Καπουτζίδες... Σέδες... Λουτρά [Ματζάρδες]... κοντά σε οθωμανικό χωριό [Τροχανλί-σήμ. Λακκιά]. Μετ' αυτό δε ομοίως βαίνουσα και διερχομένη δια μωρεώνος, εν τω μέσω του οποίου κείται πλατεία έχουσα μελίας (καραγάτσια), δι' ης και η οδός διέρχεται και παρερχομένη εκκλησιδίου κειμένου επί του δεξιόθεν λόφου, φέρει μετά 10' της ώρας από τούτου εις την κωμόπολιν Βασιλικά διαρρεομένην υπό ομωνύμου ποταμού, Ανθεμούντος υπό των αρχαίων καλουμένου όστις πηγάζων από του όρους Χορτιάτου και διατηρών το ύδωρ του το θέρος ρέει απ' ανατολών προς δυσμάς, διαρρέων την ομώνυμον εύφορον πεδιάδα, νυν της Καλαμαριάς και Γαλατσίστης, εκβάλλει εις τον Θερμαίον κόλπον αρκτικώς του ακρωτηρίου Καραμπουρνού. Η κωμόπολις οικείται υπό 400 οικογενειών, και έχει 3 εκκλησίας, 30 μαγαζεία, 5 χάνια, χωρούντα 250 κτήνη και έχοντα δωμάτια τινά. Παράγει δε δημητριακούς, ων εξαγωγή γίνεται, σίσαμον, βάμβακα, κτλ.
Εντεύθεν διακλαδούται αμαξιτός φέρουσα δια του χωρίου Βάβδου εις Πολύγυρον (όρα σ. 506).
Εκ Βασιλικών ομαλή οδός βαίνουσα δι' αδένδρου εδάφους (και αμαξιτός επί μικρόν μόνον) παρέρχεται της επί των αριστερόθεν κλιτύων και εντός δάσους κειμένης μονής της Αγίας Αναστασίας, εχούσης 20 μοναχούς, και των παρά τη οδώ και μικρόν αριστερόθεν κειμένων καλυβών της άνω μονής, πέριξ των οποίων ελαιόδενδρα, αγριαπιδέαι και άμπελοι υπάρχουσιν. Έναντι δε των άνω καλυβών, ήτοι δεξιόθεν και παρά τη οδώ υπάρχει θέσις καλουμένη εκ των επ' αυτής πλατάνων Πλατανούδια, εν η παραχειμάζουσι ποίμνια. Εντεύθεν η οδός παρερχομένη του μικρόν δεξιόθεν ρέοντος ρεύματος των Βασιλικών, εν ω υπάρχουσι πλάτανοι, και μακρυνομένη τούτου άρχεται ομαλώς ανερχομένη διαβαίνουσα μικρόν χειμαρρώδες ρεύμα, βαίνουσα εν αρχή μεν επί πετρώδους και δυσβάτου εδάφους και δια κοντοπρίνων, έπειτα δε επί γαιώδους, μεθ' ο διαβαίνει έτερον ρεύμα διατηρούν το ύδωρ του. Από τούτου εισέρχεται εις χαλικώδη και στενήν διάβασιν, ένεκεν των φρακτών, οίτινες δεν επιτρέπουσι την ανά δύο διάβασιν των φορτηγών, έχουσα εκατέρωθεν μωρέας και κήπους, δι' ων επί 10' της ώρας διερχομένη, φέρει ανερχομένη μικράν γαιώδη ανωφέρειαν, εις άλλο ρεύμα ξηρόν, μεθ' ο βαίνουσα επί πετρώδους και ομαλώς ανωφερούς εδάφους εισέρχεται εις την κωμόπολιν Γαλάτσιστα ή Γαλάτιστα κατάρρυτον και κειμένην επί των μεσημβρινών κλιτύων ομωνύμου όρους καλυπτομένου μόνον υπό κοντοκλάδων και έχουσαν 400 οικογενείας χριστιανικάς μετά πολλών καλών και λιθοκτίστων οικοδομών, 5 εκκλησίας, 60 καταστήματα και 3 χάνια. Εκ των σωζομένων υπογαίων υδραγωγείων και γεφυρών πιθανόν θεωρείται, ότι και εντεύθεν υδρεύετο το πάλαι η πόλις Θεσσαλονίκης. Οι πλείστοι των κατοίκων εισίν αγωγείς ή ανθρακείς πωλούντες άνθρακας εις Θεσσαλονίκην, άλλοι δε διατρέφουσι κουκούλια και καλλιεργούσι και τινάς αγρούς. Έκαστη οικογένεια έχει ανά δύο σχεδόν φορτηγά.
Εντεύθεν οδός ανωφερής και λιθόστρωτος (καλδερίμι) βαίνουσα επί 1/2 ώραν δι' ελιγμών και διερχομένη δια κοντοκλάδων, φέρει εις οροπέδιον πετρώδες, αριστερόθεν του οποίου εισί τσαϊρια, εν οις και δρυς. Επ' αυτού βαίνουσα η οδός επί 1/4 ώρας, έπειτα δε κατωφερώς, μετ' έπειτα ομαλώς και τέλος μεθ' ετέραν κατωφέρειαν διαβαίνουσα ρεύμα, διατηρούν το ύδωρ του, φέρει εις το χωρίον Ρισιτνίκια ή Ρεσετνίκια [σημ. Άγιο Πρόδρομο] κείμενον επί ομαλού εδάφους και έχον 70 οικογενείας, 2 εκκλησίας [μάλλον μαζί με τον Αη-Γιώργη], 3 μαγαζεία και 2 χάνια. Οι κάτοικοι τ' αυτά των του άνω χωρίου μετέρχονται επαγγέλματα [τα ίδια με τους Γαλατσάνους] και υδρεύονται εκ του προ του χωρίου ρεύματος.
Εντεύθεν ομαλή μεν αλλά πετρώδης οδός παρερχομένη μετά 5' της ώρας των μικρόν δεξιόθεν κειμένων υδρομύλων και του αριστερόθεν και εν μέσω δένδρων εκκλησιδίου του Αγ. Γεωργίου, προχωρεί μικρόν έτι (οπόθεν διακλαδούται προς Μ οδός άγουσα εις το χωρίον Πολύγυρον) και ομαλώς κατερχομένη διαβαίνει ρεύμα, εν ω υπάρχουσι διάφορα δένδρα και πλάτανοι. Από τούτου η οδός εισερχομένη εις κλεισώρειαν πετρώδη έχουσαν μικρά δενδρα και ομαλώς ανερχομένη επί 1/2 ώραν και πλέον, φέρει εις τον ζυγόν (κορυφογραμμήν), εφ' ου υπάρχουσι δρυς. Εκ τούτου η οδός ομαλώς ανερχομένη έπειτα δε επί μικρόν κατερχομένη βαίνει ομαλώς, διερχομένη μέχρι του επομένου χωρίου δια δάσους και παρερχομένη καλυβών τινών γεωργών και τινός οικίσκου κειμένου 1/2 ώραν δεξιόθεν, φέρει εις την κορυφήν του όρους Χολομώνδα...
-------------------------------------------------------------------------------------
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ
Η προς μεσημβρίαν του όρους Κίσσου ή Χορτιάτου και των δύο συνεχομένων λιμνών Κουτσούκ-Μπεσίκ Αγίου Βασιλείου, Λαγκαδά ή Λαγκαζά και Μπουγιούκ-Μπεσίκ ή Βόλβης και του εις την θάλασσαν τα ύδατα τούτων εκδίδοντος ποταμού Ρηχίου, εκτεινομένη χώρα αποτελεί την Χαλκιδικήν χερσόνησον. Η χερσόνησος αύτη βαίνουσα προς μεσημβρίαν και μεταξύ των κόλπων Θερμαίου ή Θεσσαλονίκης από δυσμών και Στρυμονικού, Κοντέσσας ή Ορφανού απ' ανατολών εκδίδει προς το Αιγαίον πέλαγος τας τρεις μικροτέρας χερσονήσους Παλλήνης ή Κασσάνδρας, Σιθωνίας ή Λογγού και Ακτής, Άθω ή Αγίου Όρους, μεταξύ των οποίων σχηματίζονται οι δύο κόλποι, ο Τορωναίος ή της Κασσάνδρας και ο Συγγιτικός ή του Αγίου Όρους.
Η χερσόνησος αύτη εκλήθη Χαλκιδική είτε εκ των εν αυτή πολλών εκ Χαλκίδος της Ευβοίας αποικιών είτε εκ των επ' αυτής μεταλλείων και ιδίως χαλκού.
Το βόρειον της χερσονήσου ταύτης τμήμα εκτός των προς μεσημβρίαν εκδιδομένων τριών χερσονήσων διαιρείται εις τ' ακόλουθα τμήματα:
1ον Της Καλαμαρίας, κατέχοντος το ΒΔ και την ανατολικήν παραλίαν του Θερμαίου κόλπου.
2ον Τα Χάσικα, κατέχοντος το μέσον και ον καθόλου αμιγές ξενικού πληθυσμού.
3ον Των Μαδεμοχωρίων, απαρτιζομένου εξ εννέα χωρίων, αντί των δώδεκα υφ' ων πρότερον απηρτίζετο και κατέχοντος το ανατολικόν μέχρι της δυτικής παραλίας του Στρυμονικού κόλπου.
4ον Του Αδραμέρι, απαρτιζομένου εκ δέκα και εξ χωρίων και κατέχοντος το ΒΔ μέρος της χερσονήσου.
5ον Το προς Μεσημβρίαν των λιμνών Κουτσούκ και Μπουγιούκ Μπεσίκ τμήμα της Παζαριάς.
Τα τμήματα ταύτα μετά των χερσονήσων Κασσάνδρας και Λογγού αποτελούντα το διαμέρισμα Κασσανδρείας διοικούνται από Καϊμακάμην έδραν έχοντος την κωμόπολιν Πολύγυρον, εν η και ο επίσκοπος Κασσανδρείας εδρεύει...
...Η χερσόνησος αύτη παράγει δημητριακούς και έλαιον, ων μικρά γίνεται εξαγωγή, οίνους καταναλισκομένους εν τω τόπω, μέλι και κουκούλια, καύσιμον ξυλείαν και ανθράκας εκ δε των δυτικών χωρίων ή Μαδεμοχωρίων και το Άγιον Όρος οικοδομήσιμον ξυλείαν και τέλος εις πλείστα χωρία αι γυναίκες κατεργάζονται μάλλινα υφάσματα ιδίως δε καλλίστους τάπητας (κελίμια) εις τα χωρία Πολύγυρον και Λιαρίγκοβι, ων τα νήματα τεχνηέντως και ανεξιτήλως βάφονται παρά των ιδίων γυναικών...
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Οδός από Ζαγκλιβέρι εις Πολύγυρον
Ζαγκλιβέρι (Όρα σελ. 501). Η ετέρα οδός η από του χωρίου τούτου ομαλώς βαίνουσα και διερχομένη δια δάσους μωρέων και αμπελώνων παρέρχεται της αριστερόθεν αυτής σχηματιζομένης βρωμολίμνης (όρα σελ 501) και μετά 1/4 ώρ. του μικρού δεξιόθεν χωρίου Αδάμ, έχοντος περί τας 140 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν, παντοπωλεία, βρύσεις, και από τούτου ανέρχεται μικράν ανωφέρειαν, μεθ' ην βαίνουσα ομαλώς επί κλιτύος (δεξιόθεν της οποίας υψούται βουνόν σύδενδρον, επί των κλιτύων του οποίου κείται το χριστιανικόν χωρίον Τουμπιά, έχον 139 οικογενείας, αριστερόθεν δε απότομος λίαν κατωφέρεια φέρουσα προς ρευματιάν), διέρχεται μετά τούτο ρεύμα, παρ' ο και πηγή ύδατος, κατόπιν δε ανέρχεται μικράν ανωφέρειαν, οπόθεν ομαλώς βαίνουσα διερχομένη δια σποράδην μελιών, φέρει εις το χωρίον Σανά, έχον 59 οικογενείας χριστιανών και οθωμανών, εκκλησίαν, φρέατα και μικρόν παντοπωλείον. Εξερχομένη του χωρίου η οδός παρέρχεται πηγής ύδατος και του εκκλησιδίου Προφήτου Ηλία, ανέρχεται μεγίστην ανωφέρειαν επί 1/2 ώραν, διερχομένη δια δάσους μεγάλων δρυών επί του βουνού Πτούνι (υψουμένου αριστερόθεν της οδού και πέραν τούτου υψούται το όρος Χολομώνδα), μεθ' ην ομαλώς βαίνει επί 1/4 ώρας δια κοντοκλάδων δρυών. Διασταυρουμένη δε μετά της από Θεσσαλονίκης εις Λιαρίγκοβι οδού, κατέρχεται ομαλώς, διερχομένη δια κοντοκλάδων και βαίνουσα επί γαιώδους εδάφους, φέρει εις το από του όρους Χολομώνδα κατερχόμενον ρεύμα Βατόνια.
Το ρεύμα Βατόνια πηγάζον από το χωρίον Λούκοβι διέρχεται πρώτον μεταξύ των χωρίων Βάβδου και Πολυγύρου και έπειτα μεταξύ των χωρίων Μαριανά, Μυριόφτου και Αγιομάμα, όπου πλάτανοι, δρυς και άλλα.
Διαβαίνουσα η οδός το άνω ρεύμα ανέρχεται ομαλώς και διερχομένη δια δάσους δρυών, πρίνων και άλλων, διαβαίνει έτερον ρεύμα. Παρερχομένη δε μικράς πηγής, καθίσταται δύσβατος και ούτω φέρει εις το χωρίον Καγιατζήκι κείμενον επί ράχης και έχον 33 οικογενείας χριστιανικάς, εκκλησίαν και βρύσεις. Εντεύθεν κατωφερής και λίαν δυσχερής οδός διερχομένη δια δάσους δρυών, φέρει μετά μικρόν εις ρεύμα. Από δε της διαβάσεως τούτου ανερχομένη βαίνει ομαλώς επί 1/4 ώρας, μεθ' ην κατέρχεται αύθις λίαν αποτόμως και διαβαίνει μετά 1/4 ώρας δεύτερον ρεύμα, Καβρόλακκος καλούμενον, έχον ύδωρ, μεθ' ο ανωφερώς επί 1/2 έτι ώραν και δι' αραιού δάσους δρυών βαίνουσα, φέρει επί ράχης, αφ' ης καταφανής γίνεται η κωμόπολις Πολύγυρος. Από δε της ράχης ομαλώς και επί κλιτύος βαίνουσα και διερχομένη δια δάσους πρίνων, φέρει μεθ' 1/2 έτι ώραν εις την κωμόπολιν...
Οδός από Θεσσαλονίκης εις Ιερισσόν (εν μέρει αμαξιτός.)
Δια των χωρίων Μαχαλά και Ισβόρου
Θεσσαλονίκη... Καπουτζίδες... Σέδες... Λουτρά [Ματζάρδες]... κοντά σε οθωμανικό χωριό [Τροχανλί-σήμ. Λακκιά]. Μετ' αυτό δε ομοίως βαίνουσα και διερχομένη δια μωρεώνος, εν τω μέσω του οποίου κείται πλατεία έχουσα μελίας (καραγάτσια), δι' ης και η οδός διέρχεται και παρερχομένη εκκλησιδίου κειμένου επί του δεξιόθεν λόφου, φέρει μετά 10' της ώρας από τούτου εις την κωμόπολιν Βασιλικά διαρρεομένην υπό ομωνύμου ποταμού, Ανθεμούντος υπό των αρχαίων καλουμένου όστις πηγάζων από του όρους Χορτιάτου και διατηρών το ύδωρ του το θέρος ρέει απ' ανατολών προς δυσμάς, διαρρέων την ομώνυμον εύφορον πεδιάδα, νυν της Καλαμαριάς και Γαλατσίστης, εκβάλλει εις τον Θερμαίον κόλπον αρκτικώς του ακρωτηρίου Καραμπουρνού. Η κωμόπολις οικείται υπό 400 οικογενειών, και έχει 3 εκκλησίας, 30 μαγαζεία, 5 χάνια, χωρούντα 250 κτήνη και έχοντα δωμάτια τινά. Παράγει δε δημητριακούς, ων εξαγωγή γίνεται, σίσαμον, βάμβακα, κτλ.
Εντεύθεν διακλαδούται αμαξιτός φέρουσα δια του χωρίου Βάβδου εις Πολύγυρον (όρα σ. 506).
Εκ Βασιλικών ομαλή οδός βαίνουσα δι' αδένδρου εδάφους (και αμαξιτός επί μικρόν μόνον) παρέρχεται της επί των αριστερόθεν κλιτύων και εντός δάσους κειμένης μονής της Αγίας Αναστασίας, εχούσης 20 μοναχούς, και των παρά τη οδώ και μικρόν αριστερόθεν κειμένων καλυβών της άνω μονής, πέριξ των οποίων ελαιόδενδρα, αγριαπιδέαι και άμπελοι υπάρχουσιν. Έναντι δε των άνω καλυβών, ήτοι δεξιόθεν και παρά τη οδώ υπάρχει θέσις καλουμένη εκ των επ' αυτής πλατάνων Πλατανούδια, εν η παραχειμάζουσι ποίμνια. Εντεύθεν η οδός παρερχομένη του μικρόν δεξιόθεν ρέοντος ρεύματος των Βασιλικών, εν ω υπάρχουσι πλάτανοι, και μακρυνομένη τούτου άρχεται ομαλώς ανερχομένη διαβαίνουσα μικρόν χειμαρρώδες ρεύμα, βαίνουσα εν αρχή μεν επί πετρώδους και δυσβάτου εδάφους και δια κοντοπρίνων, έπειτα δε επί γαιώδους, μεθ' ο διαβαίνει έτερον ρεύμα διατηρούν το ύδωρ του. Από τούτου εισέρχεται εις χαλικώδη και στενήν διάβασιν, ένεκεν των φρακτών, οίτινες δεν επιτρέπουσι την ανά δύο διάβασιν των φορτηγών, έχουσα εκατέρωθεν μωρέας και κήπους, δι' ων επί 10' της ώρας διερχομένη, φέρει ανερχομένη μικράν γαιώδη ανωφέρειαν, εις άλλο ρεύμα ξηρόν, μεθ' ο βαίνουσα επί πετρώδους και ομαλώς ανωφερούς εδάφους εισέρχεται εις την κωμόπολιν Γαλάτσιστα ή Γαλάτιστα κατάρρυτον και κειμένην επί των μεσημβρινών κλιτύων ομωνύμου όρους καλυπτομένου μόνον υπό κοντοκλάδων και έχουσαν 400 οικογενείας χριστιανικάς μετά πολλών καλών και λιθοκτίστων οικοδομών, 5 εκκλησίας, 60 καταστήματα και 3 χάνια. Εκ των σωζομένων υπογαίων υδραγωγείων και γεφυρών πιθανόν θεωρείται, ότι και εντεύθεν υδρεύετο το πάλαι η πόλις Θεσσαλονίκης. Οι πλείστοι των κατοίκων εισίν αγωγείς ή ανθρακείς πωλούντες άνθρακας εις Θεσσαλονίκην, άλλοι δε διατρέφουσι κουκούλια και καλλιεργούσι και τινάς αγρούς. Έκαστη οικογένεια έχει ανά δύο σχεδόν φορτηγά.
Εντεύθεν οδός ανωφερής και λιθόστρωτος (καλδερίμι) βαίνουσα επί 1/2 ώραν δι' ελιγμών και διερχομένη δια κοντοκλάδων, φέρει εις οροπέδιον πετρώδες, αριστερόθεν του οποίου εισί τσαϊρια, εν οις και δρυς. Επ' αυτού βαίνουσα η οδός επί 1/4 ώρας, έπειτα δε κατωφερώς, μετ' έπειτα ομαλώς και τέλος μεθ' ετέραν κατωφέρειαν διαβαίνουσα ρεύμα, διατηρούν το ύδωρ του, φέρει εις το χωρίον Ρισιτνίκια ή Ρεσετνίκια [σημ. Άγιο Πρόδρομο] κείμενον επί ομαλού εδάφους και έχον 70 οικογενείας, 2 εκκλησίας [μάλλον μαζί με τον Αη-Γιώργη], 3 μαγαζεία και 2 χάνια. Οι κάτοικοι τ' αυτά των του άνω χωρίου μετέρχονται επαγγέλματα [τα ίδια με τους Γαλατσάνους] και υδρεύονται εκ του προ του χωρίου ρεύματος.
Εντεύθεν ομαλή μεν αλλά πετρώδης οδός παρερχομένη μετά 5' της ώρας των μικρόν δεξιόθεν κειμένων υδρομύλων και του αριστερόθεν και εν μέσω δένδρων εκκλησιδίου του Αγ. Γεωργίου, προχωρεί μικρόν έτι (οπόθεν διακλαδούται προς Μ οδός άγουσα εις το χωρίον Πολύγυρον) και ομαλώς κατερχομένη διαβαίνει ρεύμα, εν ω υπάρχουσι διάφορα δένδρα και πλάτανοι. Από τούτου η οδός εισερχομένη εις κλεισώρειαν πετρώδη έχουσαν μικρά δενδρα και ομαλώς ανερχομένη επί 1/2 ώραν και πλέον, φέρει εις τον ζυγόν (κορυφογραμμήν), εφ' ου υπάρχουσι δρυς. Εκ τούτου η οδός ομαλώς ανερχομένη έπειτα δε επί μικρόν κατερχομένη βαίνει ομαλώς, διερχομένη μέχρι του επομένου χωρίου δια δάσους και παρερχομένη καλυβών τινών γεωργών και τινός οικίσκου κειμένου 1/2 ώραν δεξιόθεν, φέρει εις την κορυφήν του όρους Χολομώνδα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου