Ταξίδι στην Ευρωπαϊκή Τουρκία, του Auguste Viquesnal (1847-1848)

Συγγραφέας: Auguste Viquesnel

Τιτλος βιβλίου: Voyage dans la Turquie d'Europe: description physique et géologique de la Thrace (Παρίσι 1868), σελ. 250-251
Γλώσσα: Γαλλικά
Μετάφραση: Γιάννης Δ. Σαράφης

Πρόλογος

Όπως θα έχουν αντιληφθεί οι αναγνώστες μας, λατρεύω τις ταξιδιωτικές περιγραφές, και κυρίως αυτές που αναφέρονται στον τόπο μας, την Χαλκιδική. Άνθρωποι και τόποι, θαρρείς τόσο μακρινοί, αλλά και τόσο οικείοι, ξεδιπλώνονται μπροστά μας, φωτίζοντας ένα κομμάτι της ιστορίας μας, αλλά και της ίδιας της ύπαρξής μας. Κατάκοποι ταξιδιώτες και περιηγητές, μέσα σε έναν απροσπέλαστο και άγνωστο, πολλές φορές σε αυτούς κόσμο, στα "σύνορα της Ανατολής με την Δύση" και στον απόηχο ενός δοξασμένου παρελθόντος, καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους με σκοπό την πληροφόρηση των ομοεθνών τους, αλλά θαρρείς με τρόπο μαγικό, και εμάς των ιδίων, εκατοντάδες χρόνια μετά.

Ο August Viquesnel (1803-1867), υπήρξε γεωλόγος, έχοντας ασχοληθεί παράλληλα με την γεωγραφία, την μετεωρολογία και την εθνογραφία. Υπήρξε μέλος, ταμίας και τέλος πρόεδρος της Γεωλογικής Εταιρείας της Γαλλίας, ιδρυτής της Μετεωρολογικής Εταιρείας και μέλος της Εταιρείας Φιλομάθειας της χώρας του. Οι έρευνές του επικεντρώθηκαν κυρίως στο εσωτερικό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και κυρίως στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Θεσσαλίας και Αλβανίας.

Τα έτη 1847-1848, περιηγήθηκε στην Θράκη και την Μακεδονία, και κατέγραψε τις παρατηρήσεις του στο βιβλίο "Voyage dans la Turquie d'Europe: description physique et géologique de la Thrace", το οποίο εκδόθηκε στο Παρίσι το 1868. Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του παρουσιάζεται σε αυτή την ανάρτηση, το οποίο αφορά την Χαλκιδική. Καλή ανάγνωση.

-------------------------------------------------------------------------------------

166. Από την Σαλονίκη¹ στον Νίσβορο² της Χαλκιδικής, και από κει στην Πράβιστα³.

Χωρίσαμε αυτό το ταξίδι σε δύο διαδρομές:

Πρώτη διαδρομή. – Απαιτεί 20 ώρες από την Σαλονίκη στον Νίσβορο, και πιο συγκεκριμένα: Γαλάτσιστα⁴, 8 ώρες - Λιαρίγκοβη⁵, 8 ώρες - Νίσβορος, 4 ώρες.

Φεύγοντας από την Σαλονίκη, περπατώντας Ν-ΝΑ, κατά μήκος της ακτής· Καπουτζιλέρ⁶ -  Σέδες, 2 ώρες - Εισερχόμαστε στην πεδιάδα της Γαλάτιστας - Ιαματικά νερά - Βασιλικά, στους πρόποδες της ψηλότερης κορυφής του όρους Χορτιάτη⁷, 3 ώρες - Γαλάτιστα, ελληνικό χωριό, το οποίο αποτελείται από 200 σπίτια σύμφωνα με τον Cousinéry, και 350 σύμφωνα με τον M. Daux.

Το Νετζέσαλάρ⁸ (σύμφωνα με τον Cousinéry, ή Νετζεβλέρ σύμφωνα με τον M. Grisebach), χωριό αποτελούμενο από 30 σπίτια, 2 ώρες. Όπως και ο  M. Grisebach, ταξιδέψαμε για 5 και μισή ώρες στο πίσω μέρος ενός ευρέος οροπεδίου, με αποκορύφωμά του τον Χολομώντα ή Ζολομώντα, που βρίσκεται κοντά στην Λιαρίγκοβη, και του οποίου το ύψος υπερβαίνει τα 950 μέτρα - Άφιξη σε ένα διάσελο – Κάθοδος – Λιαρίγκοβη, ελληνικό χωριό, στη μισή ώρα (αποτελούμενο από 400 σπίτια, σύμφωνα με τον Cousinéry ή από 250 σπίτια, σύμφωνα με τον M. Daux).

Ο M. Daux ταξίδεψε από την Γαλάτιστα στην Λιαρίγκοβη από έναν άλλο δρόμο· πέρασε από τα Ρεσιτενίκια⁹, 2 ώρες – Λιαρίγκοβη, 5 και μισή ώρες: συνολικά σε 7 και μισή ώρες αντί για 8.

Ο ίδιος ταξιδιώτης δίνει τα ακόλουθα στοιχεία για την διαδρομή από την Λιαρίγκοβη προς τον Νίσβορο, που διήνησε σε 3 ώρες και 35 λεπτά, αντί για 4 ώρες: πορεία ΒΑ μέσα από την πεδιάδα – Διάσχιση ενός παραποτάμου – Παλαιοχώρι, χωριό αποτελούμενο από 25 ελληνικά σπίτια· μέσα από έναν άλλο παραπόταμο, στην είσοδο μιας στενωπού, σε 1 ώρα και 15 λεπτά. Τα τρία ρυάκια, σμίγοντας, χύνονται στον Χαβρία – Πέρασμα δίπλα από δύο οικισμούς των 15-20 σπιτιών – Έξοδος από την στενωπό, σε 35 λεπτά – Κάθοδος μέσα από μία πεδιάδα – Διακλάδωση προς τον δρόμο που οδηγεί στην λίμνη Μπεσικίων¹⁰ – Κάθοδος προς τα Α-ΝΑ και στη συνέχεια ΝΑ της πεδιάδας, όπου η ροή κατευθύνεται μέσα σε στενωπούς – Ερείπια των Μεγάλων ή Μαντέμ Σιδηροκαυσίων¹¹, τα οποία βρίσκονται στους πρόποδες του όρους Στραβενίκου¹², στη 1 ώρα και 15 λεπτά (δεν υπάρχουν πλέον εδώ παρά 4 σπίτια, στην περιοχή που κάποτε καταλάμβανε η πόλη, η οποία αποτελούνταν από μία μουσουλμανική και μία χριστιανική γειτονιά: το όνομα των Μαντέμ Σιδηροκαυσίων αναφέρεται πλέον σε όλη την γύρω περιοχή) – Πορεία ΒΑ – Πορεία Α-ΒΑ – Κάστρο¹³, χωριό ελληνικό, αποτελούμενο από 45 σπίτια και έναν αρχαίο ερειπωμένο πύργο, 10 λεπτά – Νίσβορος, ελληνικό χωριό, αποτελούμενο από 45 σπίτια (περιελάμβανε 60 την εποχή που το επισκέφθηκε ο Cousinéry), σε απόσταση μισής ώρας από την θάλασσα, 20 λεπτά.

Δεύτερη διαδρομή. – Ο M. Daux διήνυσε απόσταση 12 ωρών από τον Νίσβορο μέχρι τις εκβολές του Στρυμόνα. Κι από εκεί μέχρι την Πράβιστα άλλες 9 ώρες, αντί για τις 7 ώρες [που διήνυσε] ο Cousinéry.

Υπολογίζοντας την διαδρομή του, μέχρι την διακλάδωση του δρόμου που αναφέρθηκε παραπάνω, είναι 1 ώρα και τρία τέταρτα – Πρόκειται για ένα αυλάκι – Πέρασμα – Κάθοδος στην λεκάνη απορροής της λίμνης Μπεσικίων, δίπλα σε πλαγιές φορτωμένες με δρύες – Μόδι, οικισμός αποτελούμενος από 16 σπίτια, και ο οποίος βρίσκεται σε μια προεξοχή, 3 ώρες – Βαρβάρα, οικισμός αποτελούμενος από 24 σπίτια, 2 ώρες – Διάσχιση του ρέμματος κοντά στην έξοδο του από την λίμνη Μπεσικίων, 1 ώρα – Διασχίζοντας αρκετές πλαγιές μέσα στο δάσος, και χαράδρες που τις τέμνουν – Βραστά¹⁴, οικισμός αποτελούμενος από 22 σπίτια, 2 και μισή ώρες – Κατάβαση μέσα από το δάσος – Παραλία, 1 ώρα – Γέφυρα στις εκβολές του Στρυμόνα, 2 και μισή ώρες.

Υπάρχει και μία εναλλακτική διαδρομή η οποία ξεκινά από τον Νίσβορο, ανεβαίνοντας σε μία προεξοχή στην πλευρά των βράχων που βρέχονται από την θάλασσα, περνάει από τον Σταυρό, διασχίζοντας το ρέμα της λίμνης των Μπεσικίων, κοντά στις εκβολές του, και κατά μήκος της ακτής κοντά στην γέφυρα του Στρυμόνα.

-------------------------------------------------------------------------------------

Σχόλια

1. Η Θεσσαλονίκη. Στο πρωτότυπο κείμενο αναγράφεται με το τουρκικό όνομα Sélanik.

2. O Νίσβορος ή Ίσβορος είναι το σημερινό χωριό Στρατονίκη. Στο πρωτότυπο, Nisvoro.

3. Πράβιστα, η σημερινή Ελευθερούπολη Καβάλας. Στο πρωτότυπο, Brévisa και Provista.

4. Γαλάτσιστα, η σημερινή Γαλάτιστα. Στο πρωτότυπο, Galatzista.

5. Λιαρίγκοβη, σήμερα Αρναία. Στο πρωτότυπο, Larégovi.

6. Καπουτζιλέρ ή Καπουτζήδες, αλλά και Καψίδα, η σημερινή Πυλαία Θεσσαλονίκης. Στο πρωτότυπο, Kapoudjiler.

7. Το όρος Χορτιάτης, που στο πρωτότυπο κείμενο αναγράφεται ως Kortiatch.

8. To Νετζεσαλάρ ή Νετζεβλέρ, ήταν μικρός οικισμός μεταξύ Δουμπιών, Σανών και Αγ. Προδρόμου. Ο Edouard Charton στα 1858, αναφέρει ότι το χωριό διέθετε χάνι και φημιζόταν για την κεραμική που παραγόταν σε αυτό, η οποία διατηρούσε σε μεγάλο βαθμό αρχαιοελληνικά μοτίβα! Στο πρωτότυπο κείμενο αναφέρεται ως Nedgésalar και Neggéblar.

9. Τα Ρεσιτενίκια ή Ρεσιτνίκια είναι το χωριό Άγιος Πρόδρομος. Στο πρωτότυπο, Réchiténikia.

10. Λίμνη Μπεσικίων, η σημερινή Βόλβη. Στο πρωτότυπο, Betchik.

11. Σιδηροκαύσια και αργότερα Σιδερόκαψα ή Μαντέμ Λάκκος. Βυζαντινό μεταλλευτικό χωριό της Χαλκιδικής, του οποίου η μεταλλευτική δραστηριότητα άκμασε και μετά την οθωμανική κατάκτηση της περιοχής. Στο πρωτότυπο, Mégala ή Maaden Sidèré Kafessi.

12. Στρεβενίκος ή Στρατονικό όρος. Στο πρωτότυπο, Strabéniko.

13. Με το όνομα Κάστρο, μάλλον αναφέρεται στον οικισμό Μαχαλά (περίπου όπου τα σημερινά Στάγειρα), μια και η απόσταση των 10 λεπτών από τα Σιδηροκαύσια και 20 λεπτών από τον Νίσβορο, όπως επίσης και η παρουσία ερειπωμένου πύργου, συνηγορούν σε αυτό.
14. Βραστά, το σημερινό χωριό Βρασνά. Στο πρωτότυπο, Vrasta.