Στην παρούσα ανάρτηση θα παρουσιάσουμε άλλα δύο πολύ σημαντικά έγγραφα του μεταφραστικού γραφείου του Πρωτοδικείου Χαλκιδικής, που φυλάσονται στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το χωριό μας. Αναφέρονται στην πώληση του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων (σημερινού Αγίου Προδρόμου) από την τελευταία του ιδιοκτήτρια Σαρούλα σε μια επιτροπή Αγιοπροδρομιτών εν έτει 1846.
Τα έγγραφα, τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια, είναι τα εξής:
11 Ιουνίου 1927.
Ημείς ο Ιεροδικαστής (Ναΐπης) της περιφερείας Θεσσαλονίκης Μεχμέτ Μετζίτ επιβεβαιούμεν και επικυρούμεν ότι:
Η εκ των κατοίκων της πόλεως Θεσσαλονίκης συνοικίας Μάλτας γνωστής ταυτότητος Σαρούλα κόρη Τζιώρτζη χριστιανή το δόγμα, δια του νομίμου πληρεξουσίου αυτής, συζύγου κυρίου Γκούχα Αληζέ Φήλιξ, προστατευομένου ξένου υπηκόου, πιστοποιουμένης της πληρεξουσιότητος αυτού δια των μαρτυρικών καταθέσεων του χότζα Κεμάλ υιού [] και Μάρκου Ιωάννου και εξουσιοδοτημένου όπως βεβαιώση την ενώπιον του ιεροδικαστηρίου ημών δήλωσιν και ομολογίαν πωλήσεως και οι εκ των κατοίκων του τσιφλικίου Ρεσετνίκι των εν τη περιφερεία του τμήματος Παζαρούδας κειμένου, Ιωάννης υιός Εμμανουήλ, Δημήτριος υιός Ευθυμίου, Ζαχαρίας υιός Αυγερινού, Σταύρος υιός Ναούμη, Κωνσταντίνος υιός Μόσχου και Παπαγιάννης υιός Μαυρουδή παρόντος και του πληρεξουσίου αυτών κυρίου Πρασακάκη Εμμανουήλ προστατευομένου ξένου υπηκόου έχοντος νόμιμον εξουσιοδότησιν της δηλώσεως της αποδοχής της αγοράς, εμφανισθέντες ενώπιον εμού εις το Ιεροδικαστήριον εδήλωσαν και ωμολόγησαν ότι η ως ανωτέρω ρηθείσα Σαρούλα, έχουσα δυνάμει ιερών επισήμων τίτλων υπό την άμεσον κατοχήν και κυριότητα αυτής, δύο διακεκριμένας οικίας (Πεϊζίκ) και κάτωθι αυτών δύο σταύλους (αχούρια) και ωρισμένης εκτάσεως αυλήν, πεντήκοντα πέντε αγροτικά οικήματα, μίαν αχυρώνα, ένα υδρόμυλον και χιλίας διακοσίας ρίζας συκομωρέας κειμένας εντός της περιφερείας του ως ανωτέρω μνημονευομένου τσιφλικίου, ελεύθερα παντός βάρους και υποχρεώσεως, πωλεί ταύτα συνεταιρικώς και εξίσου εις τους ανωτέρω ειρημένους αγοραστάς αντί αξίας γροσίων τριάκοντα έξ χιλιάδων, οι δε ρηθέντες αγορασταί εδήλωσαν ότι αποδέχονται την αγοράν των ως ανωτέρω περιγραφομένων οικημάτων και λοιπών κτημάτων, συνάμα δε η ρηθείσα πωλήτρια έχουσα υπό την άμεσον κατοχήν και κυριότητα αυτής τας εντός της περιφερείας των συνόρων του ρηθέντος τσιφλικίου Ρεσετνίκι κειμένας και δυνάμει αδείας του Δημοσίου εξουσιαζομένας γαίας ελευθέρας πάσης υποχρεώσεως πωλεί ταύτας εις τους ως ανωτέρω ειρημένους αγοραστάς αντί τιμήματος γροσίων τριάκοντα έξ χιλιάδων οι δε αγορασταί εδήλωσαν ότι εδέχθησαν την αγοράν και την επ’ ονόματι αυτών μεταγραφήν και εμέτρησαν την αξίαν και το τίμημα των ως ανωτέρω γεγραμμένων οικοδομημάτων, γαιών και λοιπών κτημάτων, ανερχομένων εν συνόλω εις γρόσια εβδομήκοντα δύο χιλιάδας άτινα εμέτρησαν ως ερρέθη σώα και ανελλειπή οι ρηθέντες αγορασταί και παρήλαβεν η ρηθείσα πωλήτρια Σαρούλα, και ούτως απεκδυθείσα η ρηθείσα πωλήτρια Σαρούλα, παντός επί των ανωτέρω περιγραφομένων οικοδομημάτων, κτημάτων και γαιών, δικαιώματος κυριότητος και κατοχής, απεκατέστησε τελείους κυρίους και κατόχους αυτών, τους ειρημένους αγοραστάς, Ιωάννην, Δημήτριον, Ζαχαρίαν, Σταυράκην, Κωνσταντίνον και Παπαγιάννην, οίτινες του λοιπού δικαιούνται να διακατέχωσι, νέμωνται και εξουσιάζουσι το ως ανωτέρω περιγραφόμενον αγρόκτημα (τσιφλίκι) με τα οικοδομήματα και γαίας αυτού. Εφ’ ω συνταχθέν το παρόν έγγραφον και αναγνωσθέν ενώπιον των συμβαλλομένων, πληρεξουσίων αυτών και των παρόντων ως κατωτέρω γεγραμμένων μαρτύρων, επικυρούται νομίμως παρ’ ημών σήμερον την δεκάτην ενάτην μηνός Τζεμάζη ουλ-αχήρ και έτους χιλιοστού διακοσιοστού εξηκοστού δευτέρου ελληνιστί 1846. Οι παρόντες μάρτυρες Μουφτή Ναΐπη Αβδούλ-καδήρ, Γραμματεύς Ναΐμ, Γραμματεύς χασάν χιλμίδ, Γραμματεύς Αλής και Αρχικλητήρ Τσιχατζήμπαση Κασήμ.
ο Ερμηνευτής
Γ. Καζάνης
-----------------------------------------------------------------------------------------------
13/100 – 8 Ιουνίου 1927.
Εντός της περιφέρειας της Διοικήσεως (Σαντζάκι) Θεσσαλονίκης του διαμερίσματος Παζαρούδας, κείμενον και με τα γνωστά σύνορα, συνορευόμενον τσιφλίκι Ρεσετνίκι μαζί με τους περιεχομένους καλλιεργησίμους και μη καλλιεργησίμους αγρούς, χειμερινήν βοσκήν (Κισλά), θερινήν βοσκήν (Γιαζλά), λιβάδια (τσαΐρια) και λοιπήν ακαλλιέργητον έκτασιν, η κάτοχος και ιδιοκτήτρια του τσιφλικίου τούτου Σαρούλα, κόρη Τζώρτζη, χριστιανή στο δόγμα και κάτοικος Θεσσαλονίκης, συνοικία Μάλτα, αντιπροσωπευόμενη νομίμως δια του συζύγου αυτής, κυρίου Γκούλα Αλιζέ Φήλιξ, προστατευομένου ξένου υπηκόου, επιβεβαιουμένης της πληρεξουσιότητος αυτού δια των μαρτυρικών καταθέσεων του χότζα Κεμάλ, υιού Μαρκάτου, και του Μάρκου Ιωάννου, οικεία βουλήσει επώλησε και παρεχώρησεν εις τους, Ιωάννην υιόν Εμμανουήλ, Δημήτριον υιόν Ευθυμίου, Ζάχαρην υιόν Αυγερινού, Σταύρον υιόν Ναούμη, Κωνσταντίνον υιόν Μόσχου και Παπαγιάννην υιόν Μαυρουδή, υπηκόους οθωμανούς κατοίκους του ειρημένου τσιφλικίου, αντί τριάκοντα έξ χιλιάδων γροσίων, οι δε ρηθέντες αγορασταί απεδέχθησαν την αγοράν και κατέβαλλον το τίμημα, ως αποδεικνύεται εκ του προσαχθέντος επισήμου ιεροδικαστικού εγγράφου (Χοτζέτι σεριέ). Συνωδά δε τω σχετικώ αυτοκρατορικώ διατάγματι οι ειρημένοι αγορασταί κατέβαλον εις το δημόσιον ταμείον Θεσσαλονίκης και το νόμιμον δικαίωμα μεταγραφής τρία τοις %. Όθεν το ειρημένον τσιφλίκι μαζί με τους αγρούς και ακαλλιέργηταις γαίαις, χειμερινήν βοσκήν (Κισλά), θερινήν βοσκή (Γιαζλά) και λιβάδια (τσαΐρια) νεμόμενοι και εξουσιάζοντες συνεταιρικώς θα έχουσι την υποχρέωσιν να καταβάλωσιν εις το Δημόσιον Ταμείον τον ετήσιον φόρον δεκάτης και λοιπούς νομίμους φόρους. Όπως δε οι ρηθέντες αγορασταί ακωλύτως νέμονται και εξουσιάζουσι το ειρημένον τσιφλίκι με τας ως ανωτέρω περιγραφομένας εκτάσεις, εγράφη και δίδοται εις χείρας αυτών ο παρών τίτλος ιδιοκτησίας ακινήτου (ταπουναμέ) τη 7 μηνός Ραμαζάν 1262=1846.
Τ.Σ. Αβδούλ-ραχμάν Ρασίτ.
Ο ερμηνεύς
Γ. Καζάνης
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Πρόκειται λοιπόν για δύο πολύ σημαντικά έγγραφα. Όπως αναφέρεται, η Σαρούλα, κόρη του Τζώρτζη, χριστιανή στο δόγμα, η οποία κατοικούσε στην συνοικία Μάλτα της Θεσσαλονίκης, είχε στην κυριότητά της το τσιφλίκι Ρεσιτνικίων. Αυτό περιελάμβανε τις χειμερινές και θερινές βοσκές των ζώων, τσαΐρια και ακαλλιέργητες εκτάσεις, και εντός του χωριού, δύο διακεκριμένες οικίες με σταύλο στο ισόγειο και αυλή (προφανώς διώροφα σπίτια), 55 αγροτικά οικήματα (ίσως μονώροφα) στα οποία διέμεναν οι κάτοικοι και εργάτες του τσιφλικιού, μία αχυρώνα, ένας υδρόμυλος και 1200 συκομουριές (ασκαμνιές).
Το 1846, πληρεξουσιάζοντος του συζύγου της Γκούλα Αληζέ Φήλιξ, προστατευμένου (ξένου) υπηκόου, αποφασίζει να πουλήσει εξίσου το τσιφλίκι σε 6 κατοίκους του - παρόντος και του πληρεξούσιου αυτών Εμμανουήλ Πρασακάκη – στην τιμή των 72.000 γροσίων. Στο εξής οι κάτοικοι αυτοί μπορούν να νέμονται και εξουσιάζουν την περιοχή αυτή, με την υποχρέωση όμως να καταβάλλουν στην οθωμανική κυβέρνηση τον προβλεπόμενο φόρο της δεκάτης (το 10% της αγροτικής παραγωγής τους) και τους λοιπούς φόρους. Παρόντες στην αγοραπωλησία ήταν και 5 έγκριτοι Οθωμανοί πολίτες.
Στα έγγραφα αυτά, διασώζονται τα ονόματα των συμμετεχόντων στην αγοραπωλησία, η αναζήτηση της ταυτότητας των οποίων είναι μάλλον επιτακτική.
Αγοραστές του τσιφλικιού, όπως είπαμε, ήταν 6 κάτοικοι του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων (Αγίου Προδρόμου), οι οποίοι, σύμφωνα με παράδοση που διασώζεται στο χωριό μας, αποτελούσαν επιτροπή όλων των κατοίκων του χωριού και “μιλούσαν” εκ μέρους τους. Πρόκειται μάλλον για τους αζάδες (κοινοτικούς συμβούλους) εκείνης της εποχής. Ο ένας μάλιστα από αυτούς ήταν ο παπάς του χωριού. Πρόκειται για τους Ιωάννη υιό Εμμανουήλ, Δημήτριος υιό Ευθυμίου, Ζαχαρία υιό Αυγερινού, Σταύρο υιός Ναούμη, Κωνσταντίνο υιό Μόσχου και Παπαγιάννη υιό Μαυρουδή. Δυστυχώς, με σιγουριά μπορούμε να ταυτίσουμε μόνο τους δύο. Ο ένας είναι ο Ιωάννης του Μανόλη. Πρόκειται για τον Ιωάννη Εμμ. Βατζιόλα, ο οποίος αναφέρεται και στα οθωμανικά αρχεία του 1873 (ως Γερογιάννης Μανόλη), αλλά και το 1858 ως αντιπρόσωπος της Ι.Μ. Σιμωνόπετρας στα Ρεσετνίκια (ως Ιωάννη του Μανόλη). Όσον αφορά τον Σταύρο του Ναούμη, υπάρχει επίσης μία αναφορά σε έγγραφο της Ι.Μ. Σιμωνόπετρας του 1850 – την οποία έχουμε παρουσιάσει παλαιότερα – για τον πρόεδρο (κοτζάμπαση) του χωριού Σταύρο το 1850. Πρόκειται για τον γενάρχη των οικογενειών Σταυρούδη και Μαυρογιάννη, ο οποίος ήρθε στον Άγιο Πρόδρομο από την Χότσιστα της επαρχίας Κορυτσάς, της Β. Ηπείρου.
Για τους υπόλοιπους δυστυχώς μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ίσως στην συλλογική μνήμη να διασώζονται και τα στοιχεία των υπολοίπων, κάτι το οποίο θα έπρεπε να έρθει στο φως με την προσπάθεια όλων μας. Για οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Όσον αφορά τον πληρεξούσιο των κατοίκων Εμμανουήλ Πρασακάκη, μάλλον πρόκειται για μέλος της γνωστής και έγκριτης οικογένειας Πρασακάκη της Θεσσαλονίκης του 19ου αιώνα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταυτότητα της τελευταίας ιδιοκτήτριας του τσιφλικιού Σαρούλας και του συζύγου της Γκούχα Αληζέ Φήλιξ. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο, διέμενε στην Θεσσαλονίκη, στην συνοικία Μάλτα (Malta cedid), δηλαδή στον λεγόμενο Φραγκομαχαλά (όπου σήμερα βρίσκεται η οδός Φράγκων). Ο πατέρας της ονομαζόταν Τζώρτζης και ήταν χριστιανή (ορθόδοξη) στο δόγμα. Ο άντρας της επίσης ήταν προστατευμένος υπήκοος, δηλαδή δεν ήταν Οθωμανός και είχε την υπηκοότητα μιας εκ των προστάτιδων δυτικών χωρών.
Εκ παραδόσεως το τσιφλίκι ανήκε σε μία Τουρκάλα, ίσως διότι η Σαρούλα ήταν οθωμανικής υπηκοότητας, όπως και οι περισσότεροι κάτοικοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η ταυτοποίηση της Σαρούλας με συγκεκριμένο άτομο, καθαρίζει το τοπίο. Πρόκειται για την Caroline Sarah Abbott (πιο γνωστή ως Σαρούλα Άββοτ), σύζυγο του Felix Lafont (Φήλιξ Λαφόντ). Αλλά ας αναφέρουμε λίγα λόγια για την οικογένεια Abbott (ή εξελληνισμένα Άββοτ), μιας εκ των πιο ονομαστών λεβαντίνικων οικογενειών της Θεσσαλονίκης.
Ο πρώτος Abbott που εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη είναι ο Άγγλος έμπορος Bartholomew Edward Abbott (1738 - 1817). Αυτός και η γυναίκα του – μια ελληνίδα της Σμύρνης – φτάνουν στην πόλη το 1771. Είχαν πολλά παιδιά, τα οποία γίνονται γνήσιοι Λεβαντίνοι, κάτω από την επιρροή της μητέρας τους. Γύρω στα 1780 ο B.E. Abbott παντρεύεται την Σάρα Ραζή και μαζί κάνουν 3 παιδιά, τα οποία βαφτίζονται χριστιανοί ορθόδοξοι. Ασκεί το επάγγελμα του εμπόρου και ταυτόχρονα του ανατίθεται η θέση του υποπρόξενου της Σουηδίας στην πόλη. Εμπορευόταν καφέ, ζάχαρη, cochineal (ζωική χρωστική), βαμβάκι κ.ά. Αργότερα διατελεί πρόξενος της Αγγλίας και της Σουηδίας, διευθυντής στο προξενείο της Βενετίας, υποπρόξενος της Δανίας. Πεθαίνει στη Θεσσαλονίκη το 1817, αφήνοντας πίσω του τα τρία παιδιά του George (Τζώρτζη) Frederic, Anne (Αννέτα) και Marie (Μαρία Κανέλλα).
Ο George Frederic Abbott γεννήθηκε πριν το 1785 και ασχολείται κι αυτός με εμπορικές δραστηριότητες. Παντρεύεται την Δόμνα Καυταντζόγλου, κόρη του Νάνου Γούτα (Ιωάννη Γεωργίου) Καυταντζόγλου, του πιο δραστήριου και ισχυρού ίσως Έλληνα εμπόρου της Θεσσαλονίκης, και προστάτη των γραμμάτων. Ο πεθερός του μάλιστα του άφησε ως προίκα το υπέρογκο ποσό των 120.000 πιάστρων. Ο G. F. Abbott έκανε ακόμη δύο γάμους μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του, με τις Georgetta Giustiniani (Κοκονέλλα) και την Fundria Aneza. Με την πρώτη σύζυγό του Δόμνα απέκτησε 4 παιδιά: Caroline Sarah, John (Jackie) Nelson, Robert και ακόμη ένα, χωρίς να γνωρίζουμε οτιδήποτε άλλο γι’ αυτό.
Η Sarah (πιο γνωστή ως Σαρούλα) – η οποία και μας αφορά, μια και είναι η ιδιοκτήτρια του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων – γεννήθηκε το 1803. Σε ηλικία 16 ετών (1819) παντρεύεται τον Γάλλο Francoise Paul-Honore Felix Lafont (1792 - 1840) – τον πληρεξούσιο όπως αναφέρεται στα έγγραφά μας – ο οποίος είχε διαδεχθεί τον πατέρα του Gabriel Lafont ως γιατρός της γαλλικής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η Σαρούλα, σύμφωνα με τις διηγήσεις του Γάλλου προξένου της πόλης κατά την ηλικία του γάμου της, ήταν η πιο όμορφη γυναίκα στην Θεσσαλονίκη, και δεν είχε λάβει άλλη εκπαίδευση εκτός από αυτή του Λεβάντε (Ανατολής). Ήταν όμως εξαιρετικά εργατική, απόλυτα ηθική και εξέχοντος χαρακτήρα.
Η Σαρούλα Άββοτ ήταν λοιπόν η ιδιοκτήτρια του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων, το οποίο είχε αγοράσει από τον Οθωμανό Αχμέτ Ρεσίτ το 1830, όπως εξάγεται από άλλο έγγραφο του οθωμανικού αρχείου Θεσσαλονίκης. Το 1840 πεθαίνει ο άντρας της Felix Lafont, αφήνοντάς την έγκυο στο 9ο παιδί τους! Το 1845 ξαναπαντρεύεται με ορθόδοξο γάμο – άλλωστε ήταν βαφτισμένη σε ελληνική εκκλησία – τον Charles Goy, κάτοικο Θεσσαλονίκης με καταγωγή από την Γένοβα. Έναν χρόνο αργότερα - σύμφωνα με τα έγγραφά μας – πουλάει το τσιφλίκι στην επιτροπή των Αγιοπροδρομιτών και το χωριό επιστρέφει στα χέρια των κατοίκων του. Μένει μόνο να αναζητηθεί ποιος ήταν ο πληρεξούσιος (ο δεύτερος σύζυγός της Charles Goy;) που υπογράφει στα έγγραφα ως Felix Lafont, μια και αυτός είχε πεθάνει 6 χρόνια πριν!!!
Βιβλιογραφία - Δεσμοί
Τα έγγραφα, τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια, είναι τα εξής:
11 Ιουνίου 1927.
Ημείς ο Ιεροδικαστής (Ναΐπης) της περιφερείας Θεσσαλονίκης Μεχμέτ Μετζίτ επιβεβαιούμεν και επικυρούμεν ότι:
Η εκ των κατοίκων της πόλεως Θεσσαλονίκης συνοικίας Μάλτας γνωστής ταυτότητος Σαρούλα κόρη Τζιώρτζη χριστιανή το δόγμα, δια του νομίμου πληρεξουσίου αυτής, συζύγου κυρίου Γκούχα Αληζέ Φήλιξ, προστατευομένου ξένου υπηκόου, πιστοποιουμένης της πληρεξουσιότητος αυτού δια των μαρτυρικών καταθέσεων του χότζα Κεμάλ υιού [] και Μάρκου Ιωάννου και εξουσιοδοτημένου όπως βεβαιώση την ενώπιον του ιεροδικαστηρίου ημών δήλωσιν και ομολογίαν πωλήσεως και οι εκ των κατοίκων του τσιφλικίου Ρεσετνίκι των εν τη περιφερεία του τμήματος Παζαρούδας κειμένου, Ιωάννης υιός Εμμανουήλ, Δημήτριος υιός Ευθυμίου, Ζαχαρίας υιός Αυγερινού, Σταύρος υιός Ναούμη, Κωνσταντίνος υιός Μόσχου και Παπαγιάννης υιός Μαυρουδή παρόντος και του πληρεξουσίου αυτών κυρίου Πρασακάκη Εμμανουήλ προστατευομένου ξένου υπηκόου έχοντος νόμιμον εξουσιοδότησιν της δηλώσεως της αποδοχής της αγοράς, εμφανισθέντες ενώπιον εμού εις το Ιεροδικαστήριον εδήλωσαν και ωμολόγησαν ότι η ως ανωτέρω ρηθείσα Σαρούλα, έχουσα δυνάμει ιερών επισήμων τίτλων υπό την άμεσον κατοχήν και κυριότητα αυτής, δύο διακεκριμένας οικίας (Πεϊζίκ) και κάτωθι αυτών δύο σταύλους (αχούρια) και ωρισμένης εκτάσεως αυλήν, πεντήκοντα πέντε αγροτικά οικήματα, μίαν αχυρώνα, ένα υδρόμυλον και χιλίας διακοσίας ρίζας συκομωρέας κειμένας εντός της περιφερείας του ως ανωτέρω μνημονευομένου τσιφλικίου, ελεύθερα παντός βάρους και υποχρεώσεως, πωλεί ταύτα συνεταιρικώς και εξίσου εις τους ανωτέρω ειρημένους αγοραστάς αντί αξίας γροσίων τριάκοντα έξ χιλιάδων, οι δε ρηθέντες αγορασταί εδήλωσαν ότι αποδέχονται την αγοράν των ως ανωτέρω περιγραφομένων οικημάτων και λοιπών κτημάτων, συνάμα δε η ρηθείσα πωλήτρια έχουσα υπό την άμεσον κατοχήν και κυριότητα αυτής τας εντός της περιφερείας των συνόρων του ρηθέντος τσιφλικίου Ρεσετνίκι κειμένας και δυνάμει αδείας του Δημοσίου εξουσιαζομένας γαίας ελευθέρας πάσης υποχρεώσεως πωλεί ταύτας εις τους ως ανωτέρω ειρημένους αγοραστάς αντί τιμήματος γροσίων τριάκοντα έξ χιλιάδων οι δε αγορασταί εδήλωσαν ότι εδέχθησαν την αγοράν και την επ’ ονόματι αυτών μεταγραφήν και εμέτρησαν την αξίαν και το τίμημα των ως ανωτέρω γεγραμμένων οικοδομημάτων, γαιών και λοιπών κτημάτων, ανερχομένων εν συνόλω εις γρόσια εβδομήκοντα δύο χιλιάδας άτινα εμέτρησαν ως ερρέθη σώα και ανελλειπή οι ρηθέντες αγορασταί και παρήλαβεν η ρηθείσα πωλήτρια Σαρούλα, και ούτως απεκδυθείσα η ρηθείσα πωλήτρια Σαρούλα, παντός επί των ανωτέρω περιγραφομένων οικοδομημάτων, κτημάτων και γαιών, δικαιώματος κυριότητος και κατοχής, απεκατέστησε τελείους κυρίους και κατόχους αυτών, τους ειρημένους αγοραστάς, Ιωάννην, Δημήτριον, Ζαχαρίαν, Σταυράκην, Κωνσταντίνον και Παπαγιάννην, οίτινες του λοιπού δικαιούνται να διακατέχωσι, νέμωνται και εξουσιάζουσι το ως ανωτέρω περιγραφόμενον αγρόκτημα (τσιφλίκι) με τα οικοδομήματα και γαίας αυτού. Εφ’ ω συνταχθέν το παρόν έγγραφον και αναγνωσθέν ενώπιον των συμβαλλομένων, πληρεξουσίων αυτών και των παρόντων ως κατωτέρω γεγραμμένων μαρτύρων, επικυρούται νομίμως παρ’ ημών σήμερον την δεκάτην ενάτην μηνός Τζεμάζη ουλ-αχήρ και έτους χιλιοστού διακοσιοστού εξηκοστού δευτέρου ελληνιστί 1846. Οι παρόντες μάρτυρες Μουφτή Ναΐπη Αβδούλ-καδήρ, Γραμματεύς Ναΐμ, Γραμματεύς χασάν χιλμίδ, Γραμματεύς Αλής και Αρχικλητήρ Τσιχατζήμπαση Κασήμ.
ο Ερμηνευτής
Γ. Καζάνης
-----------------------------------------------------------------------------------------------
13/100 – 8 Ιουνίου 1927.
Εντός της περιφέρειας της Διοικήσεως (Σαντζάκι) Θεσσαλονίκης του διαμερίσματος Παζαρούδας, κείμενον και με τα γνωστά σύνορα, συνορευόμενον τσιφλίκι Ρεσετνίκι μαζί με τους περιεχομένους καλλιεργησίμους και μη καλλιεργησίμους αγρούς, χειμερινήν βοσκήν (Κισλά), θερινήν βοσκήν (Γιαζλά), λιβάδια (τσαΐρια) και λοιπήν ακαλλιέργητον έκτασιν, η κάτοχος και ιδιοκτήτρια του τσιφλικίου τούτου Σαρούλα, κόρη Τζώρτζη, χριστιανή στο δόγμα και κάτοικος Θεσσαλονίκης, συνοικία Μάλτα, αντιπροσωπευόμενη νομίμως δια του συζύγου αυτής, κυρίου Γκούλα Αλιζέ Φήλιξ, προστατευομένου ξένου υπηκόου, επιβεβαιουμένης της πληρεξουσιότητος αυτού δια των μαρτυρικών καταθέσεων του χότζα Κεμάλ, υιού Μαρκάτου, και του Μάρκου Ιωάννου, οικεία βουλήσει επώλησε και παρεχώρησεν εις τους, Ιωάννην υιόν Εμμανουήλ, Δημήτριον υιόν Ευθυμίου, Ζάχαρην υιόν Αυγερινού, Σταύρον υιόν Ναούμη, Κωνσταντίνον υιόν Μόσχου και Παπαγιάννην υιόν Μαυρουδή, υπηκόους οθωμανούς κατοίκους του ειρημένου τσιφλικίου, αντί τριάκοντα έξ χιλιάδων γροσίων, οι δε ρηθέντες αγορασταί απεδέχθησαν την αγοράν και κατέβαλλον το τίμημα, ως αποδεικνύεται εκ του προσαχθέντος επισήμου ιεροδικαστικού εγγράφου (Χοτζέτι σεριέ). Συνωδά δε τω σχετικώ αυτοκρατορικώ διατάγματι οι ειρημένοι αγορασταί κατέβαλον εις το δημόσιον ταμείον Θεσσαλονίκης και το νόμιμον δικαίωμα μεταγραφής τρία τοις %. Όθεν το ειρημένον τσιφλίκι μαζί με τους αγρούς και ακαλλιέργηταις γαίαις, χειμερινήν βοσκήν (Κισλά), θερινήν βοσκή (Γιαζλά) και λιβάδια (τσαΐρια) νεμόμενοι και εξουσιάζοντες συνεταιρικώς θα έχουσι την υποχρέωσιν να καταβάλωσιν εις το Δημόσιον Ταμείον τον ετήσιον φόρον δεκάτης και λοιπούς νομίμους φόρους. Όπως δε οι ρηθέντες αγορασταί ακωλύτως νέμονται και εξουσιάζουσι το ειρημένον τσιφλίκι με τας ως ανωτέρω περιγραφομένας εκτάσεις, εγράφη και δίδοται εις χείρας αυτών ο παρών τίτλος ιδιοκτησίας ακινήτου (ταπουναμέ) τη 7 μηνός Ραμαζάν 1262=1846.
Τ.Σ. Αβδούλ-ραχμάν Ρασίτ.
Ο ερμηνεύς
Γ. Καζάνης
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Πρόκειται λοιπόν για δύο πολύ σημαντικά έγγραφα. Όπως αναφέρεται, η Σαρούλα, κόρη του Τζώρτζη, χριστιανή στο δόγμα, η οποία κατοικούσε στην συνοικία Μάλτα της Θεσσαλονίκης, είχε στην κυριότητά της το τσιφλίκι Ρεσιτνικίων. Αυτό περιελάμβανε τις χειμερινές και θερινές βοσκές των ζώων, τσαΐρια και ακαλλιέργητες εκτάσεις, και εντός του χωριού, δύο διακεκριμένες οικίες με σταύλο στο ισόγειο και αυλή (προφανώς διώροφα σπίτια), 55 αγροτικά οικήματα (ίσως μονώροφα) στα οποία διέμεναν οι κάτοικοι και εργάτες του τσιφλικιού, μία αχυρώνα, ένας υδρόμυλος και 1200 συκομουριές (ασκαμνιές).
Το 1846, πληρεξουσιάζοντος του συζύγου της Γκούλα Αληζέ Φήλιξ, προστατευμένου (ξένου) υπηκόου, αποφασίζει να πουλήσει εξίσου το τσιφλίκι σε 6 κατοίκους του - παρόντος και του πληρεξούσιου αυτών Εμμανουήλ Πρασακάκη – στην τιμή των 72.000 γροσίων. Στο εξής οι κάτοικοι αυτοί μπορούν να νέμονται και εξουσιάζουν την περιοχή αυτή, με την υποχρέωση όμως να καταβάλλουν στην οθωμανική κυβέρνηση τον προβλεπόμενο φόρο της δεκάτης (το 10% της αγροτικής παραγωγής τους) και τους λοιπούς φόρους. Παρόντες στην αγοραπωλησία ήταν και 5 έγκριτοι Οθωμανοί πολίτες.
Στα έγγραφα αυτά, διασώζονται τα ονόματα των συμμετεχόντων στην αγοραπωλησία, η αναζήτηση της ταυτότητας των οποίων είναι μάλλον επιτακτική.
Αγοραστές του τσιφλικιού, όπως είπαμε, ήταν 6 κάτοικοι του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων (Αγίου Προδρόμου), οι οποίοι, σύμφωνα με παράδοση που διασώζεται στο χωριό μας, αποτελούσαν επιτροπή όλων των κατοίκων του χωριού και “μιλούσαν” εκ μέρους τους. Πρόκειται μάλλον για τους αζάδες (κοινοτικούς συμβούλους) εκείνης της εποχής. Ο ένας μάλιστα από αυτούς ήταν ο παπάς του χωριού. Πρόκειται για τους Ιωάννη υιό Εμμανουήλ, Δημήτριος υιό Ευθυμίου, Ζαχαρία υιό Αυγερινού, Σταύρο υιός Ναούμη, Κωνσταντίνο υιό Μόσχου και Παπαγιάννη υιό Μαυρουδή. Δυστυχώς, με σιγουριά μπορούμε να ταυτίσουμε μόνο τους δύο. Ο ένας είναι ο Ιωάννης του Μανόλη. Πρόκειται για τον Ιωάννη Εμμ. Βατζιόλα, ο οποίος αναφέρεται και στα οθωμανικά αρχεία του 1873 (ως Γερογιάννης Μανόλη), αλλά και το 1858 ως αντιπρόσωπος της Ι.Μ. Σιμωνόπετρας στα Ρεσετνίκια (ως Ιωάννη του Μανόλη). Όσον αφορά τον Σταύρο του Ναούμη, υπάρχει επίσης μία αναφορά σε έγγραφο της Ι.Μ. Σιμωνόπετρας του 1850 – την οποία έχουμε παρουσιάσει παλαιότερα – για τον πρόεδρο (κοτζάμπαση) του χωριού Σταύρο το 1850. Πρόκειται για τον γενάρχη των οικογενειών Σταυρούδη και Μαυρογιάννη, ο οποίος ήρθε στον Άγιο Πρόδρομο από την Χότσιστα της επαρχίας Κορυτσάς, της Β. Ηπείρου.
Για τους υπόλοιπους δυστυχώς μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ίσως στην συλλογική μνήμη να διασώζονται και τα στοιχεία των υπολοίπων, κάτι το οποίο θα έπρεπε να έρθει στο φως με την προσπάθεια όλων μας. Για οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Όσον αφορά τον πληρεξούσιο των κατοίκων Εμμανουήλ Πρασακάκη, μάλλον πρόκειται για μέλος της γνωστής και έγκριτης οικογένειας Πρασακάκη της Θεσσαλονίκης του 19ου αιώνα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταυτότητα της τελευταίας ιδιοκτήτριας του τσιφλικιού Σαρούλας και του συζύγου της Γκούχα Αληζέ Φήλιξ. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο, διέμενε στην Θεσσαλονίκη, στην συνοικία Μάλτα (Malta cedid), δηλαδή στον λεγόμενο Φραγκομαχαλά (όπου σήμερα βρίσκεται η οδός Φράγκων). Ο πατέρας της ονομαζόταν Τζώρτζης και ήταν χριστιανή (ορθόδοξη) στο δόγμα. Ο άντρας της επίσης ήταν προστατευμένος υπήκοος, δηλαδή δεν ήταν Οθωμανός και είχε την υπηκοότητα μιας εκ των προστάτιδων δυτικών χωρών.
Εκ παραδόσεως το τσιφλίκι ανήκε σε μία Τουρκάλα, ίσως διότι η Σαρούλα ήταν οθωμανικής υπηκοότητας, όπως και οι περισσότεροι κάτοικοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η ταυτοποίηση της Σαρούλας με συγκεκριμένο άτομο, καθαρίζει το τοπίο. Πρόκειται για την Caroline Sarah Abbott (πιο γνωστή ως Σαρούλα Άββοτ), σύζυγο του Felix Lafont (Φήλιξ Λαφόντ). Αλλά ας αναφέρουμε λίγα λόγια για την οικογένεια Abbott (ή εξελληνισμένα Άββοτ), μιας εκ των πιο ονομαστών λεβαντίνικων οικογενειών της Θεσσαλονίκης.
Ο πρώτος Abbott που εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη είναι ο Άγγλος έμπορος Bartholomew Edward Abbott (1738 - 1817). Αυτός και η γυναίκα του – μια ελληνίδα της Σμύρνης – φτάνουν στην πόλη το 1771. Είχαν πολλά παιδιά, τα οποία γίνονται γνήσιοι Λεβαντίνοι, κάτω από την επιρροή της μητέρας τους. Γύρω στα 1780 ο B.E. Abbott παντρεύεται την Σάρα Ραζή και μαζί κάνουν 3 παιδιά, τα οποία βαφτίζονται χριστιανοί ορθόδοξοι. Ασκεί το επάγγελμα του εμπόρου και ταυτόχρονα του ανατίθεται η θέση του υποπρόξενου της Σουηδίας στην πόλη. Εμπορευόταν καφέ, ζάχαρη, cochineal (ζωική χρωστική), βαμβάκι κ.ά. Αργότερα διατελεί πρόξενος της Αγγλίας και της Σουηδίας, διευθυντής στο προξενείο της Βενετίας, υποπρόξενος της Δανίας. Πεθαίνει στη Θεσσαλονίκη το 1817, αφήνοντας πίσω του τα τρία παιδιά του George (Τζώρτζη) Frederic, Anne (Αννέτα) και Marie (Μαρία Κανέλλα).
Ο George Frederic Abbott γεννήθηκε πριν το 1785 και ασχολείται κι αυτός με εμπορικές δραστηριότητες. Παντρεύεται την Δόμνα Καυταντζόγλου, κόρη του Νάνου Γούτα (Ιωάννη Γεωργίου) Καυταντζόγλου, του πιο δραστήριου και ισχυρού ίσως Έλληνα εμπόρου της Θεσσαλονίκης, και προστάτη των γραμμάτων. Ο πεθερός του μάλιστα του άφησε ως προίκα το υπέρογκο ποσό των 120.000 πιάστρων. Ο G. F. Abbott έκανε ακόμη δύο γάμους μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του, με τις Georgetta Giustiniani (Κοκονέλλα) και την Fundria Aneza. Με την πρώτη σύζυγό του Δόμνα απέκτησε 4 παιδιά: Caroline Sarah, John (Jackie) Nelson, Robert και ακόμη ένα, χωρίς να γνωρίζουμε οτιδήποτε άλλο γι’ αυτό.
Η Sarah (πιο γνωστή ως Σαρούλα) – η οποία και μας αφορά, μια και είναι η ιδιοκτήτρια του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων – γεννήθηκε το 1803. Σε ηλικία 16 ετών (1819) παντρεύεται τον Γάλλο Francoise Paul-Honore Felix Lafont (1792 - 1840) – τον πληρεξούσιο όπως αναφέρεται στα έγγραφά μας – ο οποίος είχε διαδεχθεί τον πατέρα του Gabriel Lafont ως γιατρός της γαλλικής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η Σαρούλα, σύμφωνα με τις διηγήσεις του Γάλλου προξένου της πόλης κατά την ηλικία του γάμου της, ήταν η πιο όμορφη γυναίκα στην Θεσσαλονίκη, και δεν είχε λάβει άλλη εκπαίδευση εκτός από αυτή του Λεβάντε (Ανατολής). Ήταν όμως εξαιρετικά εργατική, απόλυτα ηθική και εξέχοντος χαρακτήρα.
Η Σαρούλα Άββοτ ήταν λοιπόν η ιδιοκτήτρια του τσιφλικιού Ρεσιτνικίων, το οποίο είχε αγοράσει από τον Οθωμανό Αχμέτ Ρεσίτ το 1830, όπως εξάγεται από άλλο έγγραφο του οθωμανικού αρχείου Θεσσαλονίκης. Το 1840 πεθαίνει ο άντρας της Felix Lafont, αφήνοντάς την έγκυο στο 9ο παιδί τους! Το 1845 ξαναπαντρεύεται με ορθόδοξο γάμο – άλλωστε ήταν βαφτισμένη σε ελληνική εκκλησία – τον Charles Goy, κάτοικο Θεσσαλονίκης με καταγωγή από την Γένοβα. Έναν χρόνο αργότερα - σύμφωνα με τα έγγραφά μας – πουλάει το τσιφλίκι στην επιτροπή των Αγιοπροδρομιτών και το χωριό επιστρέφει στα χέρια των κατοίκων του. Μένει μόνο να αναζητηθεί ποιος ήταν ο πληρεξούσιος (ο δεύτερος σύζυγός της Charles Goy;) που υπογράφει στα έγγραφα ως Felix Lafont, μια και αυτός είχε πεθάνει 6 χρόνια πριν!!!
Βιβλιογραφία - Δεσμοί
- Δέσποινας Βλάμη, "Enterpreneurship and relational capital in a Levantine context: Bartholomew Edward Abbott, the father of the Levant Company in Thessaloniki"
- Nadia Giraud, "Searching for distant relations, the Abbotts of Salonica", Levantine Heritage
- Εφημερίδα "Ερμής" Θεσσαλονίκης
